Metodologia badań psychologicznych 1 06-PS-SM-005
Wykład (W) semestr letni 2016/2017

Literatura obowiązkowa:

• Brzeziński, J. (1996 i nast. wyd.). Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: Wyd. Nauk. PWN.
• Brzeziński, J., Zakrzewska, M. (2010). Metodologia. Podstawy metodologiczne i statystyczne prowadzenia badań naukowych w psychologii. W: J. Strelau, D. Doliński (red), Psychologia akademicka. Podręcznik (tom I, s. 175-302). Gdańsk: GWP.
• Paszkiewicz, E. (1985). Podstawy procesu badawczego w psychologii. W: E.Paszkiewicz, T. Szustrowa (red.), Materiały do nauczania psychologii (seria III, t. 4, s.128-164). Warszawa: PWN.

Literatura uzupełniająca:

• Babbie, E. (2008). Podstawy badań społecznych. Warszawa: PWN. Brzeziński, J. (2000). Badania eksperymentalne w psychologii i pedagogice. Warszawa: WN „Scholar”.
• Brzeziński, J. (2010). Czy psychologia znajduje się na metodologicznym rozdrożu? W: J. Grad, J. Sójka, A. Zaporowski (red.), Nauka. Kultura. Społeczeństwo (s. 155-191). Poznań: Wyd. Nauk. UAM. Brzeziński, J. (red.) (2011). Metodologia badań społecznych. Wybór tekstów. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka.
• Cohen, J. (2006/1990). O tym, czego się nauczyłem (jak dotąd). W: J. Brzeziński, J. Siuta (red.), Metodologiczne i statystyczne problemy psychologii (s. 75-99). Poznań: Wyd. Zysk i S-ka.
• Cohen, J. (2006/1994). Ziemia jest okrągła (p < 0,05). W: J. Brzeziński, J. Siuta (red.), Metodologiczne i statystyczne problemy psychologii (s. 100-118). Poznań: Wyd. Zysk i S-ka.
• Cronbach, L. J. (2004/1957). Dwa nurty psychologii naukowej. W: J. Brzeziński (red.), Metodologia badań psychologicznych. Wybór tekstów (s. 21-43). Warszawa: PWN.
• Frankfort-Nachmias, C., Nachmias, D. (2001). Metody badawcze w naukach społecznych. Poznań: Zysk i S-ka.
• King, B. M., Minium, E. W. (2009). Statystyka dla psychologów i pedagogów. Warszawa: PWN.
• Shaughnessy, J.J., Zechmeister, E.B., Zechmeister, J.S. (2002). Metody badawcze w psychologii. Gdańsk: GWP.

Kryterium zaliczenia jest ocena przedstawionej w formie sprawozdania sytuacji badawczej, przedstawiającej realizację określonej problematyki badawczej. W sprawozdaniu uwzględnione i opisane zostaną następujące elementy procedury badawczej: sformułowanie problemu badawczego i hipotez, określenie zmiennych istotnych dla zmiennej zależnej wraz z metodą ich operacjonalizacji, wybór modelu badawczego i statystycznego, dobór próby, interpretacja rezultatu badawczego. Zadaniem studentów jest ocenienie poszczególnych kroków procedury badawczej w zależności od tego, czy wykonany on został poprawnie, czy też nie.

Warunkiem otrzymania pozytywnej oceny jest uzyskanie co najmniej 51% przewidzianych punktów. Ocena za test wystawiana jest wg poniższego wzoru:

100% - 91% - ocena bardzo dobra (5,0);

90% - 81% - ocena dobra z plusem (4,5);

80% - 71% - ocena dobra (4,0)

70% - 61% - ocena dostateczna z plusem (3,5);

60% - 51% - ocena dostateczna (3,0);

50% i mniej - ocena niedostateczna (2,0).

• Cele nauczania metodologii, relacje pomiędzy metodologią a nauką, istota poznania naukowego i jego funkcje/cele.

• Cechy poznania naukowego: zasada racjonalności, schematy sprawdzania: pozytywny (konfirmacjonizm) i negatywny (falsyfikacjonizm), poznanie psychologiczne jako poznanie naukowe, psychologia jako nauka empiryczna, etapy badania naukowego (psychologicznego), pojęcie i struktura procesu badawczego, struktura operacyjna a struktura logiczna procesu badawczego w psychologii i innych naukach behawioralnych.

• Zmienne: zmienność jako podstawowa kategoria metodologiczna, pojęcie i klasyfikacja zmiennych, funkcjonalne ujęcie procesu badawczego, metodologiczna charakterystyka zmiennych, interakcje zmiennych.

• Problemy i hipotezy badawcze: pojęcie problemu badawczego, rodzaje pytań badawczych, odmiany hipotez badawczych, relacje pomiędzy hipotezami.

• Definicje: cel definiowania pojęć, definicje pojęciowe i operacyjne, odmiany definicji pojęciowych.

• Operacjonalizacja zmiennych: istota i funkcje operacjonalizacji, definicja wskaźnika, rodzaje wskaźników, pojęcie narzędzia pomiarowego, definiowanie zmiennych a konstruowanie wskaźników.

• Modele i plany badawcze: pojęcia „modelu” i „planu” badawczego, rola doświadczenia w poznaniu naukowym.

• Eksperymentalne plany badawcze: jedno-jednozmiennowe i wielo-jednozmiennowe, zasada randomizacji, pojęcie kontroli zmiennych niezależnych, wariancja wyjaśniona versus wariancja błędu, rola pretestu zmiennej zależnej, ocena dynamiki zmiany: trafność wewnętrzna i trafność zewnętrzna, czynniki uszkadzające trafność planów eksperymentalnych.

• Quasi-eksperymentalne plany badawcze.

• Plany badawcze typu ex post facto.

• Korelacyjno-regresyjne plany badawcze: model regresji liniowej w odmianie jedno-jednozmiennowej i jedno-wielozmiennowej, strategie budowy modelu, zmienne jakościowe i ich interakcje w modelu regresji liniowej.

• Analiza porównawczo-krytyczna modeli badawczych – problem wyboru/konstrukcji optymalnego planu badawczego.

• Analiza wyników badań: projektowanie kierunków i form analizy wyników, podstawy statystycznej analizy danych, próba a populacja, opis statystyczny, wnioskowanie statystyczne, miary siły związku i testy istotności różnic.

Wykład ilustrowany prezentacją multimedialną.