SPR_M07_Psychologia małżeństwa i rodziny 06-PS-SM-254
Wykład (W) semestr letni 2020/2021

Literatura podstawowa:

• Adler, Rosenfeld, Proctor II: Relacje interpersonalne: Proces porozumiewania się ...

• Beisert M., (2000). Rozwód. Proces radzenia sobie z kryzysem. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.

• Crane R. (2002). Podstawy terapii małżeństw. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

• Czabała C., Kluczyńska S. (red). (2015). Poradnictwo psychologiczne. Warszawa: PWN.

• Goldenberg H., Goldenberg I. (2004). Terapia rodzin. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego (roz. 2).

• Gottman J.M. (2006). Siedem zasad udanego małżeństwa. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

• Ilska M., Przybyła-Basista H. (2014). Measurement of women’s prenatal attitudes towards materinity and pregnancy and analysis of their predictors. Health Psychology Report, 2 (3), s. 176-188.

• Janicka I., Liberska H. (2014). Psychologia rodziny. Warszawa: PWN (cz. I: roz. 1, 2, 4, 5, 6, 7; cz. II: roz. 2,3, 4, 5; cz. III: roz. 1, 2, 3).

• Knoll N., Schwarzer R. (2012). „Prawdziwych przyjaciół ...” Wsparcie społeczne, stres, choroba i śmierć. W: H. Sęk, R. Cieślak (red.), Wsparcie społeczne, stres i zdrowie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Kuczyńska A. (1998). Sposób na bliski związek. Zachowania wiążące w procesie kształtowania się i utrzymywania więzi w bliskich związkach. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.

• Liberska H., Malina A. (2011). Wybrane problemy współczesnych małżeństw i rodzin. Warszawa: Difin (roz. 1, 9, 10, 11, 15 )

• Przybyła-Basista H. (2015). Konflikty rodzinne pomiędzy dorosłym rodzeństwem o opiekę nad starzejącymi się rodzicami a mediacje rodzinne, Społeczeństwo i Edukacja. Międzynarodowe Studia Humanistyczne, 16 (1), s. 7-20.

• Przybyła-Basista, H. (2016). Interparental conflict and child adjustment: main concepts and research findings. Polish Journal of Applied Psychology, vol. 14 (1), 67–84.

• Przybyła-Basista, H. (2016). Poczucie stygmatyzacji w rodzinach doświadczających problemów ze zdrowiem psychicznym. Społeczeństwo i Edukacja. Międzynarodowe Studia Humanistyczne, 20(1), 23–35.

• Przybyła-Basista, H. (2015). Konflikty rodzinne pomiędzy dorosłym rodzeństwem o opiekę nad starzejącymi się rodzicami a mediacje rodzinne. Społeczeństwo i Edukacja, 16(1), s. 7-20.

• Steuden, S. (2011). Psychologia starzenia się i starości. Warszawa: PWN.

• Steuden, S. (2015). Poradnictwo psychologiczne. W: Cz. Czabała, S. Kluczyńska (red.). Poradnictwo psychologiczne, Warszawa: PWN, roz. 6, s. 158-187.

• Wojciszke B. (2009). Psychologia miłości. Intymność, namiętność, zobowiązanie. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne (Roz. 4, 6).

Literatura uzupełniająca:

• Bielawska-Batorowicz E. (2006). Psychologiczne aspekty prokreacji. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 2006.

• Carr A. (2009). Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu i ludzkich siłach. Poznań: Wydawnictwo: Zysk i S-ka.

• Czapiński J. (red.) (2012). Psychologia pozytywna. Warszawa: PWN.

• Dolińska B. (2014). Bezdzietność. Perspektywa społeczno-kulturowa. Sopot: Smak Słowa.

• Dwyer, D. (2005). Bliskie relacje interpersonalne. Gdańsk : Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

• Fajkowska- Stanik M., Drat-Ruszczak K., Marszał-Wiśniewska M. (red.) ( 2004). Pułapki metodologiczne w badaniach empirycznych z zakresu psychologii klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Academica SWPS.

• Goldenberg H., Goldenberg I. (2004). Terapia rodzin. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

• Harwas-Napierała B., Trempała, J. (red.). Psychologia rozwoju człowieka. T.2 : Charakterystyka okresów życia człowieka.. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Ilska Michalina, Przybyła-Basista Hanna, Kultura wizualna a kształtowanie się rodzicielstwa w prenatalnym okresie rozwoju. Chowanna , nr 2, 2015, s. 161-181.

• Janicka, I. (2006). Kohabitacja a małżeństwo w perspektywie psychologicznej. Studium porównawcze. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

• Janicka, I. (2014). Związki kohabitacyjne. W: I. Janicka, H. Liberska (red). Psychologia rodziny, cz. II, roz. 2, s. 260-284 oraz roz. III. Partnerzy jako kohabitujący rodzice, s. 285-304.

• Jazłowska A., Przybyła-Basista, H. (2019). Doświadczanie stresu i odnajdywanie pozytywnych aspektów rodzicielstwa w kontekście wychowywania dziecka z niepełnosprawnością intelektualną. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 18 (2), 76 – 105.

• Kaźmierczak M. (2008). Oblicza empatii w relacjach małżeńskich. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

• Kaźmierczak M. (2015). Oblicza empatii w procesie adaptacji do rodzicielstwa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.

• Knapik J., Przybyła-Basista H.(2014). Ojcowskie zaangażowanie mężczyzn odbywających karę pozbawienia wolności i jego pomiar. Polskie Forum Psychologiczne, Tom XIX, nr 3, s. 375-390.

• Kołodziej-Zaleska, A., Przybyła-Basista, H. (2014). Przekonania osób rozwiedzionych na temat powtórnych małżeństw – ich pomiar i rola w osiąganiu satysfakcji małżeńskiej. Polskie Forum Psychologiczne, 19(2), 190-208.

• Kołodziej-Zaleska, A., Przybyła-Basista, H. (2016). Psychological well-being of individuals after divorce: The role of social support. Current Issues in Personality Psychology, 4(4),206-216.

• Liberska H., Matuszewska M., (2012). Modele funkcjonowania rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym. Polskie Forum Psychologiczne, 17 (1), 79-90.

• Liberska H., Matuszewska M. (red.) (2001). Małżeństwo: męskość, kobiecość, miłość, konflikt. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.

• Linley P.A., Joseph S. (red.) (2007). Psychologia pozytywna w praktyce. Warszawa: PWN.

• Plopa M. (2005). Więzi w małżeństwie i rodzinie. Kraków: Impuls.

• Plopa M. (2004). Psychologia rodziny. Teoria i Badania. Elbląg: Wydawnictwo Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-Ekonomicznej..

• Przybyła-Basista H. (2015). Otwartość na dialog w mediacjach rodzinnych. Kultura i Edukacja, 3, 2015, s. 47-71.

• Przybyła-Basista H. (2015). Rozwiązywanie konfliktów w kryzysie rozwodowym a psychologiczne uwarunkowania gotowości do udziału w mediacjach rodzinnych, W: D. Borecka-Biernat (red.) Sytuacje konfliktu społecznego: Przyczyny-Sposoby rozwiązywania-Skutki. Prace Psychologiczne LXIII, Acta Universitatis Wratislaviensis No 3601, Wrocław 2015, Roz. 13, 199 – 214. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

• Przybyła-Basista, H. (2017). Zmieniające się rodziny w zmieniającym się świecie a wyzwania dla współpracy rodzicielskiej. Humanum. Międzynarodowe Studia Społeczno-Humanistyczne, 25(2), 5-18.

• Rostowska T. (2009). Małżeństwo, rodzina, praca a jakość życia. Kraków: Impuls.

• Rostowska T. (red). (2009). Psychologia rodziny. Małżeństwo i rodzina wobec współczesnych wyzwań. Warszawa: Difin.

• Tryjarska B. (red.). (2010). Bliskość w rodzinie. Więzi w rodzinie a zaburzenia w dorosłości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.

• Sęk H., Cieślak R. (2012). Wsparcie społeczne, stres i zdrowie. Warszawa: PWN.

• Skrzypińska, K. (2010). Relacje rodzinne a dobrostan psychiczny w perspektywie rozwojowej. W : T. Rostowska, A. Jarmołowska (red.). Rozwojowe i wychowawcze aspekty życia rodzinnego. (s. 143 - 156). Warszawa: Difin.

• Trzebińska, E. (2008). Psychologia pozytywna. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.

• Wojciechowska L. (2008). Syndrom pustego gniazda. Dobrostan matek usamodzielniających się dzieci. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.

Egzamin: pisemny w formie testu wiadomości - forma mieszana testu: test wyboru wielokrotnego i jednokrotnego oraz uzupełnień. Egzamin online wg terminarza.

Student zda egzamin z przedmiotu pod warunkiem znajomości min. połowy zagadnień poruszanych na wykładach (musi udzielić przynajmniej 51 % poprawnych odpowiedzi w pisemnym teście egzaminacyjnym).

Treści programowe poszczególnych wykładów:

1. Wprowadzenie – Model rozwoju relacji w bliskim związku partnerskim/małżeńskim a cykl życia rodzinnego. Zasady określające funkcjonowanie w związkach; konflikt intymności i dystansu w związku.

2. Poczucie szczęścia i rozwijanie bliskości jako podstawa rozwoju więzi w małżeństwie. Specyfika komunikacji w parach zadowolonych i niezadowolonych ze związku; poczucie bezpieczeństwa w związku; style przywiązaniowe i zachowania wiążące; satysfakcja ze związku – definiowanie konstruktów teoretycznych i narzędzia pomiaru; poczucie przynależności a dobrostan (fizyczny i psychiczny) jednostki.

3. Rozpad związku: Rozstanie – Separacja – Rozwód – Dorośli w Kryzysie porozwodowym. Interakcje małżonków zwiększające ryzyko rozwodu. Konflikty w małżeństwie - model reakcji na niezadowolenie ze związku C. Rusbult, narzędzia pomiaru . Rozwód – etapy w procesie rozwodowym, mechanizmy powstawania konfliktu rozwodowego, rozwód z perspektywy inicjatora i nie-inicjatora procesu rozwodowego, cykl przemian diady.

4. Rozwód i separacja rodziców z perspektywy dzieci. Zagrożenia dla dzieci, rozwód a problemy przystosowania się dzieci, kierunki wypełniania rodzicielstwa po rozwodzie, zastosowanie mediacji rodzinnych w konfliktach rodzicielskich podczas rozwodu i po rozwodzie. Rodzina zrekonstruowana – zadania niezbędne do wytworzenia tożsamości rodziny zrekonstruowanej. Przekonania na temat powtórnych małżeństw i rodzin zrekonstruowanych i ich pomiar.

5. Konflikty małżeńskie/ rodzicielskie i ich wpływ na funkcjonowanie dzieci w rodzinach pełnych. Podstawowe modele teoretyczne (The Cognitive-Contextual Framework Grycha i Finchama oraz The Emotional Security Hypothesis Daviesa i Cummingsa), wpływ konfliktów rodziców na funkcjonowanie dzieci w świetle wyników badań; wrażliwość dzieci na konflikty rodzicielskie a różnice płciowe; wpływ konfliktów małżeńskich na relacje rodzic – dziecko.

6. Rodzicielstwo – rozwój ról rodzicielskich w cyklu życia rodzinnego: rozwijanie macierzyństwa /ojcostwa. Rodzaje ról w rodzinie. Model dobrostanu rodziców. Kształtowanie się rodzicielstwa w prenatalnym okresie rozwoju dziecka. Model ojcowskiego zaangażowania Michaela Lamb’a - przegląd badań dotyczących ojcostwa.

7. Rodzicielstwo w obliczu wyzwań - niepełnosprawność dziecka, zaburzenia zdrowia psychicznego i poczucie stygmatyzacji rodzin. Niepełnosprawność dziecka a doświadczanie rodzicielstwa; zmiany w systemie rodzicielskim, stres rodzicielski i etapy kryzysu oraz proces przystosowania się rodziców; czynniki ułatwiające i utrudniajace przystosowanie rodziców. Proces przystosowania się do roli rodzica dziecka niepełnosprawnego intelektualnie. Stygmatyzacja rodziny - pojęcie stygmatyzacji w odniesieniu do rodzin dotkniętych problemami psychologicznej „inności“; stres – stygmatyzacja – wypalenie sił w rodzinie; stygamtyzacja rodziny w wynikach badań; model stygmatyzacji rodziny; przeciwdziałanie stygmatyzacji rodzin - zasoby pomocne w uruchomieniu procesu włączenia społecznego.

8. Niepłodność i małżeństwo bezdzietne. Niepłodność pary jako kryzys - niepłodność a jakość życia pary; nieplanowana bezdzietność i jej wpływ na funkcjonowanie kobiet /mężczyzn w związkach małżeńskich oraz ich percepcję satysfakcji małżeńskiej w świetle badań. Poziom stresu pary małżonków związany z bezdzietnością. Podejście kobiet i mężczyzn do bezpłodności – różnice. Życie małżeńskie a leczenie bezpłodności ; zadowolenie z życia seksualnego w parach niepłodnych. Doświadczenie straty – kryzysy tożsamości - decyzja o adopcji.

9. Związki kohabitacyjne: zaangażowanie partnerów i trwałość związków. Porównanie związków małżeńskich i kohabitacyjnych. Rodzaje ko habitacji i motywy nielegalizowania związku. Relacja łącząca partnerów w związku kohabitacyjnym a decyzja o pozostaniu w ko habitacji. Zaangażowanie w relację a inwestowanie w związek i trwałość związków intymnych. Przedślubna kohabitacja a małżeństwo. Kohabitacja a rokowania dotyczące trwałości związku. Efekt kohabitacji.

10. Starość w rodzinie: Konflikty o opiekę nad rodzicami. Charakterystyka okresu późnej dorosłości – fizjologiczny, psychologiczny i rodzinny wymiar starości i starzenia się. Wsparcie dla rodziców w wieku senioralnym w świetle wyników badań. Jakość życia osób w wieku senioralnym w zależności do warunków środowiskowych. Proces starzenia się rodziców a charakter relacji pomiędzy dorosłym rodzeństwem. Teorie wsparcia międzypokoleniowego i solidarności międzypokoleniowej. Pomoc starzejącym się rodzicom – fazy, typy uczestniczenia w opiekowaniu się, wyniki badań. Opieka nad starszymi rodzicami a wzrost napięcia między rodzeństwem. Mediacje rodzinne w kontekście konfliktów o opiekę nad starzejącymi się rodzicami – sprawy do mediacji.

11. 12. Kryzysy i proces adaptacji pokryzysowej Pozytywna zmiana:

w cyklu życia rodzinnego. Pozytywna zmiana: w cyklu życia jednostki i rodziny. Rodzaje kryzysów, kryzysy rodzinne, problemy z utrzymaniem równowagi. Model kryzysu w rodzinie McCubbina i Pattersona. Psychologia pozytywna a psychologia rodziny – rola zasobów. Zrównoważenie czynników ryzyka, pozytywna adaptacja. Wykorzystywanie sił związanych z szansami i wyzwaniami – znaczenie resilience. Resilience rodzinny – procesy kluczowe dla prężności rodziny wg. F. Walsh. Pozytywna interwencja w rodzinę – interwencje skoncentrowane na siłach rodziny.

13. -14. Terapia par i poradnictwo rodzinne – wybrane problemy, strategie i interwencje. Podstawy terapii małżeńskiej i terapii par. Wskazania i przeciwwskazania do terapii par. Przebieg procesu terapii par – zasady. Błędy w prowadzeniu terapii par. Elementy terapii par – wybrane techniki interwencji, efektywność. Opór przed podjęciem terapii i opór podczas terapii. Dylematy i trudności w procesie poradnictwa małżeńskiego i rodzinnego.

15. Wykład podsumowujący - problemy etyczne w psychologii małżeństw i rodziny.

Wykłady: uzupełnione prezentacją multimedialną (Power Point) - prowadzone w formie zdalnej na platformie Teams

Dodatkowe materiały: na platformie Moodle