Wstęp do epistemologii W1-FI-S1-WDE
Wykład (W) semestr letni 2021/2022

Literatura obowiązkowa:

Ajdukiewicz K.: Zagadnienia i kierunki filozofii. Warszawa 1984 (część na temat teorii poznania).

Filozofia. Podstawowe pytania. Red. E. Martens, H Schnädelbach. Tłum. K. Krzemieniowa. Warszawa 1995. Hasła: Filozofia, rozum, prawda.

Leksykon filozofii klasycznej. Red. J. Herbut. Lublin 1997. Hasła: analityczny-syntetyczny, a priori–a posteriori, ja, poznanie, prawda, refleksja.

Stępień A.B: Teoria poznania. Lublin 1971.

Woleński J.: Epistemologia. Warszawa 2005.

Literatura uzupełniająca:

Dębowski J.: Bezpośredniość poznania. Spory-dyskusje-wyniki. Lublin 2000.

Filozofia a nauka. Zarys encyklopedyczny. Red. Z. Cackowski, J. Kmita. Wrocław 1987

Grobler A.: Metodologia nauk. Kraków 2006.

Hempoliński M.: Problem obiektywności poznania i style badań epistemologicznych. W: Studia epistemologiczne 1. Transcendencja i ideał poznawczy. Wrocław 1990, s. 7 41.

Ingarden R.: U podstaw teorii poznania. Część pierwsza. Warszawa 1971.

Kotarbiński T.: Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk. Warszawa 1986.

Krąpiec M. A.: Realizm ludzkiego poznania. Lublin 1995.

Łaciak P.: Struktura i rodzaje poznania a priori w rozumieniu Kanta i Husserla. Katowice 2003.

Noras A. J.: Kant a neokantyzm badeński i marburski. Katowice 2005.

Rosiak M.: Studia z problematyki realizmu-idealizmu. Wrocław 2012.

Egzamin ustny:

bardzo dobry (5.0): student wykazuje się kompletną znajomością kluczowych zagadnień, sposobów uprawiania refleksji teoriopoznawczej, epistemologicznej terminologii. W sposób swobodny formułuje poprawne wypowiedzi w zakresie poznanych zagadnień. W ramach argumentacji potrafi sformułować wyczerpującą wypowiedź, w której wykazuje się wiedzą nabytą dzięki lekturze zalecanej literatury.

dobry plus (4.5): student wykazuje się znajomością kluczowych zagadnień, epistemologicznej terminologii, sposobów uprawiania refleksji teoriopoznawczej. W zakresie poznanych zagadnień potrafi sformułować poprawne wypowiedzi, w których wykazuje się zarazem znajomością w odniesieniu do źródłowych tekstów filozoficznych.

dobry (4.0): student wykazuje się znajomością kluczowych zagadnień i terminologii epistemologicznej.

dostateczny plus (3,5): student w sposób niewyczerpujący i niesamodzielny formułuje wypowiedzi w zakresie podstawowych zagadnień problemowych.

dostateczny (3,0): znajomość kluczowych zagadnień i pojęć epistemologicznych wskazuje na braki w odniesieniu do poziomu merytorycznego i erudycyjnego,

niedostateczny. (2.0): brak poprawnej odpowiedzi na zadane pytania, nieudzielenie odpowiedzi na pytania.

I. Zagadnienia teoriopoznawcze w ujęciu paradygmatycznym różne wzorce uprawiania refleksji teoriopoznawczej:

1. Teoria poznania jako jeden z działów filozofii teoretycznej. Teoria poznania a ontologia w ujęciu historycznym.

2. Status problematyki teoriopoznawczej w ramach trzech paradygmatów filozofowania: metafizycznego, subiektywistycznego i krytycystycznego.

3. Paradygmat metafizyczny jako filozofia bytu, w ramach której ontologia jest nadrzędna wobec epistemologii (poznanie jako relacja wewnątrzbytowa):

a) pojęcie bytu jako pojęcie transkategorialne i wszechogarniające, obejmujące zarówno podmiot, jak i przedmiot poznania,

b) epistemologiczna dystynkcja doksa episteme jako przedłużenie i uzupełnienie ontologicznej dystynkcji zjawisko byt.

4. Paradygmat subiektywistyczny jako filozofia podmiotu, w ramach której epistemologia jest nadrzędna wobec ontologii (poznanie jako relacja wewnątrzpodmiotowa):

a) alternatywa racjonalizm obiektywizm albo empiryzm–subiektywizm jako alternatywa epistemologii typu przedkartezjańskiego,

b) subiektywizm jako empirystyczny relatywizm (sceptycyzm) w ramach filozofii przedkartezjańskiej,

c) subiektywistyczny zwrot Kartezjusza subiektywizm jako racjonalizm,

d) subiektywizm jako idealizm subiektywny.

5. Paradygmat krytycystyczny jako filozofia badająca aprioryczne warunki zachodzenia relacji między poznaniem i bytem, to znaczy poszukująca drogi pośredniej między paradygmatem metafizycznym a paradygmatem subiektywistycznym:

a) Kant jako protoplasta krytycyzmu filozofia Kanta jako krytyka poznania, badająca formalne warunki możliwości przedmiotów doświadczenia (subiektywizacja i formalizacja a priori),

b) fenomenologia jako rozszerzenie Kantowskiej krytyki poznania o materialne warunki możliwości przedmiotów doświadczenia (ontologizacja i deformalizacja a priori),

c) zrelatywizowanie warunków możliwości przedmiotów doświadczenia w ramach filozofii hermeneutycznej (historyzacja a priori),

d) krytyka poznania jako krytyka języka w ujęciu filozofii lingwistycznej (logicyzacja a priori): przekształcenie krytycyzmu z poziomu rozumu na poziom języka (nominalizm i antyesencjalizm filozofii lingwistyczno analitycznej).

II. Zagadnienia teoriopoznawcze w ujęciu typologicznym – typy poznania i stanowiska w sporach epistemologicznych:

1. Struktura władz poznawczych w kontekście sporu racjonalizmu z empiryzmem: zmysłowość a intelekt, intelekt a rozum.

2. Struktura i rodzaje poznania: aprioryczne aposterioryczne, analityczne syntetyczne, intuicyjne-dyskursywne, formalne materialne.

3 Zagadnienie przedmiotu poznania i granic naszej wiedzy: spór idealizmu z teoriopoznawczym realizmem.

4. Zagadnienie adekwatności naszej wiedzy. Prawda jako naczelna wartość epistemologiczna: klasyczna definicja prawdy, nieklasyczne definicje prawdy, problem kryteriów prawdy.

5. Zagadnienie pewności naszej wiedzy: spór fundamentalizmu epistemologicznego z antyfundamentalizmem.

6. Zagadnienie przedmiotowej ważności jakości zmysłowych: jakości zmysłowe a wrażenia, rozróżnienie jakości obiektywnych i subiektywnych, stanowiska w sporze o status epistemiczny jakości zmysłowych.

Wykład (metoda podająca z elementami dyskusji).