Od przerażenia do fascynacji, czyli dyskurs o "Innym"

fakultatywny

podstawy z zakresu etnologii, antropologii kulturowej, socjologii

Zajęcia poświęcone są kulturowym "kreacjom", "narracjom" budowanym wokół figury "Innego". Obejmują zarazem zagadnienia związane ze społeczno-kulturowym odbiorem oraz wykorzystaniem wspomnianej kategorii.

Podczas zajęć fakultatywnych „Od przerażenia do fascynacji czyli dyskurs o »Innym«” omawiane będą przejawy inności funkcjonujące w kulturze i w życiu codziennym współczesnego człowieka. Poprzez ukazanie wieloaspektowego wymiaru „obcości” studenci dostrzegą nie tylko Innych-Egzotycznych, ale także i tych, którzy są blisko wokół nas. Interesujące jest bowiem szerokie spojrzenie na odmienność społeczną i kulturową w różnych kontekstach a więc wieloaspektowe ujęcie „inności” co oddaje poniekąd sformułowanie „od lęku do fascynacji”. Zajęcia fakultatywne mogą być przydatne dla antropologów zajmujących nie tylko tzw. tradycyjną kulturą ludową, ale także historią myśli antropologicznej, kwestią etnocentryzmu oraz współczesnością, turystyką, konsumpcją, migracjami i rozmaitymi formami wykluczeń. Zajęcia obejmować mogą takie zagadnienia jak:

- Doświadczenie inności i obcości;

- Inny jako przedmiot badań antropologicznych i socjologicznych;

- „Inny” w relacjach podróżniczych od starożytności po wiek XIX;

- Orbis interior vs. orbis exterior czyli obcość i swojskość jako podstawowe kategorie kultury ludowej.

- „Inny/Obcy” w perspektywie sacrum i profanum;

- Konstruowanie obcości, odmienności i egzotyki.;

- „Inny/Obcy” w strukturze społecznej - różnice klasowe, wykluczenia (Inni marginalizowani: milczący; tacy, którzy znikają w społecznych dyskursach i tacy, którzy zawsze w nich mówią to samo: socjologia wobec problematyki underclass i biedy);

- Ikony „innego/obcego” - obłąkany, zboczeniec, złoczyńca;

- Antropolog jako obcy;

- Koncepcje naznaczania społecznego i „Inny” jako dewiant;

- „Inny/Obcy” na pograniczach;

- Polityka i polityka społeczna jako mechanizmy niwelowania i tworzenia inności oraz porządkowania rzeczywistości - od totalitaryzmu do liberalizmu.

„Obcy/Inny” na obczyźnie czyli „Inni” bliscy terytorialnie - dalecy mentalnie;

- Inność jako wartość w kulturze współczesnej czyli od egzotyki obcego po egzotykę tego co własne;

- Moda i sposoby spędzania wolnego czasu jako "gry w Innego";

- „Obcy/Inny” w kręgu kultury popularnej.

W trakcie zajęć zakres wiedzy znajdujący się w tym obszarze może obejmować także dyskusję, analizę filmów dokumentalnych

Bauman Z., Życie na przemiał, Kraków 2004

Benedyktowicz, Z., Portrety „obcego”; Od stereotypu do symbolu, Kraków 2000;

Buchowski M., Zrozumieć innego. Antropologia racjonalności, Kraków 2004;

Bystroń St., Tematy, które mi odradzano, Warszawa 1980;

Cliffird J., Kłopoty z kulturą, Warszawa 2000;

Comaroff J. L., Comaroff J., Etniczność sp. z o.o., Kraków 2011.

Čolović I., Bałkany – terror kultury, Wrocław 2007;

Geertz C., Dzieło i życie, Warszawa 2000;

Janion M., Bohater, spisek, śmierć. Wykłady Żydowskie, Warszawa 2009;

Kuper A., Wymyślanie społeczeństwa pierwotnego, Kraków 2009;

MacCannel D., Turysta. Nowa teria klasy prozniaczej, Warszawa Warszawa 2002;

Migracje, uchodźstwo, wielokulturowość. Zderzenia kultur we współczesnym świecie, red. D. Lalek, Warszawa 2007;

Rakowski T., Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy, Gdańsk 2009;

Said E. W. , Orientalizm, Poznań 2005;

Szahaj A, E pluribus unum? Dylematy wielokulturowości i politycznej poprawności, Kraków 2004;

Style życia i porządek klasowy w Polsce, (red.) M. Gdula, P. Sadura, Warszawa 2012;

Turystyka w naukach humanistycznych, red. R. Winiarski, Warszawa 2008

Urry J., Spojrzenie turysty, Warszawa 2007;

Witek H., Wizerunek obcego. Kultury afrykańskie w refleksji Henryka Sienkiewicza, Mariana Brandysa i Marcina Kydryńskiego, Warszawa 2009;

Young R. J. C, Postkolonializm: Wprowadzenie, Kraków 2012

Zrozumieć biednego. O dawnej i obecnej biedzie w Polsce, red. E. Tarkowska, Warszawa 2000

Jednym z efektów prowadzonych zajęć jest zwiększenie kompetencji w zakresie wiedzy antropologicznej. Może to być zrealizowane poprzez zapoznanie studentów z rozmaitymi sposobami postrzegania, ujmowania, konstruowania i przedstawiania „inności” w koncepcjach antropologicznych, socjologicznych czy filozoficznych, ich ewolucję oraz wzajemne relacje; ma elementarną wiedzę na temat genezy i rozwoju refleksji antropologicznej dotyczącej szeroko rozumianych kategorii i doświadczania „obcości” czy „obcego” w odwołaniu do współczesnych kierunków oraz prądów w naukach humanistycznych.

Dzięki zajęciom studenci i studentki będą znali oraz lepiej rozumieją kluczowe pojęcia, paradygmaty i problemy badawcze antropologii kulturowej związanej z próbą zrozumienia „obcości”; rozróżnia podstawowe kategorie współczesnej humanistyki w zakresie wiedzy o kulturze i „innym”; rozumie postulat wieloparadygmatyczności badań społecznych.

Wraz z wymienionymi wyżej kompetencjami w zakresie rozwoju wiedzy antropologicznej zajęcia mają być także okazją do rozwinięcia określonych umiejętności. Wśród nich można można wymienić umiejętność wykorzystania wiedzy teoretyczną z zakresu antropologii kulturowej oraz powiązanych z nią dyscyplin w interpretowaniu kategorii obcości zarówno w kontaktach międzykulturowych, jak i w takich obszarach jak kultura popularna, wierzenia, badania „innych”, wykluczenie i nierówności społeczne czy doświadczenie turystyczne; posiada umiejętność antropologicznego myślenia o „obcości” czy „odmienności” oraz związanych z nimi problemami dotyczącymi zrozumienia, interpretacji, opisu, strachu, fascynacji i tożsamości. Zajęcia pozwolą zrozumieć, że kategorie „inności” oraz „obcości” są wieloznaczne oraz mają w głównej mierze charakter kulturowo-społeczny.

Uczestnicy zajęć po ich zakończeniu powinni potrafić wdrożyć antropologiczne ujmowanie zjawisk kulturowych w odniesieniu do diagnozowania i analizowania konkretnych problemów związanych z „Innością” i obcością „obcością”.

Zajęcia maja pomóc w rozwinięciu kompetencji społecznych poprzez zrozumienie potrzeby i sensu kształtowania postaw otwartych i tolerancyjnych nastawionych na zrozumienie, komunikację oraz koegzystencję różnych kultur i środowisk społecznych. Potencjalnie, dzięki zajęciom studenci i studentki, będą mogli nabyć kompetencje międzykulturowe, które mogą pomóc w przezwyciężaniu mechanizmów powstawania i funkcjonowania negatywnych kategoryzacji Innego.

W trakcie zajęć studenci muszą zaznajomić się z treścią zajęć oraz proponowanych lektur, zagadnień oraz wykazać się ich znajomością.

Jedną z form sprawdzenia stopnia znajomości treści wykładów i lektur obowiązkowych oraz uzupełniających jest przygotowanie prezentacji na zadany przez prowadzącego zajęcia temat oraz przygotowanie pracy pisemnej; Za pośrednictwem tych narzędzi następuje sprawdzenie stopnia wykorzystania zdobytej wiedzy teoretycznej w celu przedstawieni i poddania analizie wybranych problemów, z którymi borykają się np. społeczeństwa wielokulturowe. Pozwala to także sprawdzić czy uczestnicy zajęć potrafią przedstawić opis działań i warunków harmonijnej wielokulturowości oraz zakresu stosowalności zasady tolerancji niezbędnych – jego zdaniem – dla zaistnienia społecznych form pluralizmu kulturowego.

Końcowa ocena jest średnią arytmetyczną ocen z poszczególnych sposobów weryfikacji efektów kształcenia, przy założeniu, że wszystkie formy i sposoby weryfikacji zostały zaliczone pozytywnie (tzn. na ocenę co najmniej dostateczną). Warunkiem zaliczenia jest obecność na zajęciach (tylko dwie nieobecności) oraz pozytywne zaliczenie wszystkich elementów modułu w terminach wyznaczonych przez prowadzącego zaliczenia.

--