Wykład monograficzny: Od poprawności politycznej przez język miasta, teorie spiskowe, gender w praktyce społecznej do wojny, która się powtarza. Komunikacja jako działanie i doświadczenie

Podstawą zaliczenia jest obecność na wykładach oraz esej dostarczony we wskazanym terminie: 19.01.2022

e-mail: strefazieleni@o2.pl (USOS)

Kryteria formalne tekstu: minimum 2 strony, maksimum 4 strony znormalizowanego maszynopisu (do 1800 znaków ze spacjami na stronę), PDF.

Kryteria oceny tekstu – 100%:

- terminowość

- zgodność z zadanym tematem

- stopień wykorzystania treści wykładowej i sugerowanej literatury i źródeł - min. 50% podanych tytułów

- poprawna polszczyzna i gramatyka

- wkład własny (refleksja, umiejętność budowania argumentacji, wolne wnioski) – 50% oceny

Wykład I -13.10.2021 (on-line)

O kryzysie komunikowania, komunikowaniu kryzysu, a przede wszystkim o potrzebie komunikowania się.

Komunikacja w czasach pandemii – jak zmieniła się komunikacja interpersonalna? Dlaczego warto postawić na budowanie relacji w codziennym życiu poza kontaktami on-line?

Kim jesteśmy jako komunikujący? Jak komunikujemy? Co czytamy w komunikatach ze zrozumieniem? Co nam umyka i dlaczego? Co to znaczy, że „dopóki nie zrozumiesz, czego drugi człowiek nie wie, tak naprawdę nie wiesz, co on zrozumie”? (Samuel Taylor Coleridge).

Do przemyślenia:

- znaczenie funkcji fatycznej (pojęcie z tzw. schematu komunikacyjnego Romana Jakobsona*)

- znaczenie procedur komunikacyjnych, werbalnych, pisemnych (w urzędach, w sieci, na granicy /vide: konflikt na granicy polsko-białoruskiej/, inne)

*Roman Jakobson (1896-1982), rosyjski strukturalista w swoim słynnym tekście Poetyka w świetle językoznawstwa (1960 r.) sformułował uniwersalny model komunikacji (odnoszący się zarówno do aktów mowy, jak i tekstów pisanych) oparty na sześciu elementach:

1. nadawca, 2. odbiorca, 3. kontekst, 4. kod, 5. kontakt, 6. komunikat.

Każdy z tych elementów odnosi się do odpowiadającej mu funkcji komunikatu językowego, a funkcja nakierowuje na ten element (występuje tu obopólna zależność). Jedna z funkcji jest zawsze dominująca nad innymi.

1. funkcja ekspresywna (emotywna),

2. funkcja impresywna (perswazyjna, konatywna),

3. funkcja poznawcza (kognitywna, referencyjna, przedstawieniowa),

4. funkcja metajęzykowa (metalingwistyczna),

5. funkcja fatyczna (gr. phátis – mowa), podtrzymywanie komunikacji

6. funkcja poetycka (autoteliczna).

Wykład II – 4.11.21

Perypatetyczno-voyeurystyczno-flaunerystyczny spacer. Jak komunikuje miasto?

Wykład „w drodze” przez śródmieście Katowic.

Podział na perypatetyków/perpatetyczki, voyeurów/voyerki, oraz flaunerów/flaunerki.

Obserwacje uczestniczące. Wstęp do pracy nad esejem zaliczeniowym.

Zagadnienia: przestrzeń miasta – przestrzeń publiczna – sfera symboliczna – zbiory sematyczne – miejskość jako komunikacja symboliczna.

I. PERYPATETYCY, w odwołaniu do starożytnej koncepcji, rozmyślania w marszu, w ruchu. Spacerowanie czyni z nas filozofów – twierdzą filozofie dawni i współcześni. Oceniają spacer jako jeden z najbardziej relaksujących i cennych sposobów spędzania wolnego czasu

Francuski filozof Christophe Lamoure, autor książki „Petite philosophie du marcheur” (Mała filozofia maszerowania), na swoim przykładzie i na podstawie przemyśleń słynnych filozofów zwraca uwagę na stymulujące działanie spacerowania. Kartezjusz porównywał filozofowanie do spaceru po lesie, Heidegger mówił o myśleniu jako o drogach, które wiodą donikąd. Celem nie jest dążenie do określonego punktu, ale droga sama w sobie. „Filozofowanie to bycie w drodze” – twierdził z kolei Jaspers. „Podczas spaceru myśli całe ciało” – mówi Lamoure w wywiadzie dla francuskiego miesięcznika „Psychologies”. I porównuje marsz do przepływu myśli. „Maszerowanie to stawianie kroku za krokiem, myślenie to pojawianie się jednego wątku za drugim”. To w obu przypadkach szukanie równowagi i ciała, i umysłu. Lamoure szczególnie ceni spacery górskie. Te po mieście uważa za zbyt mechaniczne, bo zwykle prowadzą do konkretnego celu, nie są spontaniczne. W mieście musimy dostosować krok do kroku innych ludzi, zatrzymać się na światłach, hałas też nie sprzyja refleksji. Tym razem będzie inaczej, gdyż nasz spacer nie będzie prowadził do konkretnego celu, będzie raczej przechadzką i wymianą myśli, ewentualnie zapisem ulotnych wrażeń.

II. FLANEURZY/FLANEURKI, od flâneura, czyli spacerowicza/spacerowiczki przechadzającego/cej się po ulicach miasta, łączącego/cej reporterski ogląd z rozmyślaniem, a nawet głębszą filozofią.

Flaunera "stworzył" (jako określenie, zjawisko) Louis Aragon opisując paryski pasaż w „Wieśniaku paryskim” jako „ludzkie akwarium, świątynia kultu chwili przelotnej, widmowy krajobraz rozkoszy i wyklętych zawodów” (przekład Artura Międzyrzeckiego). Walter Benjamin (warto zainteresować się dorobkiem Waltera Benjamina, polecam gorąco - przypisek dr MTJ) wykorzystał to określenie, aby scharakteryzować mieszkańca ulic, któremu emaliowane szyldy zastąpiły olejne obrazy zdobiące mieszczańskie salony, a kawiarniane tarasy i restauracyjne ogródki stały się bardziej atrakcyjne od domowych pieleszy.... Kolejni badacze, umieszczają flanera/flanerkę w coraz bardziej skomplikowanych przestrzeniach miast, dzielnic, ale też świata wirtualnego. W każdym razie na spacerze będziemy trochę flanerami/flanerkami, a trochę ich obserwatorami/obserwatorkami z metapoziomu eksperymentu, którym ten spacer, mam nadzieję, będzie:).Spróbujemy uchwycić ten moment, kiedy stajemy się idąc przez miasto "widownią ukierunkowaną" (poj. S. Morawski).

III. VOYEURZY/VOYEURKI – w jakimś sensie będziemy „podglądać" miasto w mieście.

"(...) Kultura współczesna, która przede wszystkim dzięki mediom, przemienia się w wielki spektakl, zaspokaja, a zatem rozwija, również inne potrzeby człowieka, te, nad którymi zastanawiał się już Platon, starając się zrozumieć charakter ludzkich uczuć, pragnień i emocji związanych z patrzeniem i widzeniem. W Państwie pisał on: "Leontios, syn Aglajona, szedł raz z Pireusu na górę pod zewnętrzną stronę muru północnego i zobaczył trupy leżące koło domu kata. Więc równocześnie i zobaczyć je chciał, i brzydził się, i odwracał, i tak długo walczył ze sobą i zasłaniał się, aż go żądza przemogła i wytrzeszczywszy oczy przybiegł do tych trupów i powiada: »No, macie teraz, wy moje oczy przeklęte, napaście się tym pięknym widokiem".

Dzisiaj każdy może łatwo stać się Leontiosem uczestnicząc w reality show, talk show w działalności różnych społeczności internetowych lub tylko oglądając tego typu programy i środowiska internautów, które nie posiadają tradycyjnego narracyjnego zamknięcia, mają charakter nieciągły i zwykle gwałtowny, a ich akcje toczą się niezależnie od obserwacji widza. Kultura spektaklu jest jednocześnie przestrzenią ekshibicjonizmu, w której voyeur doznaje przyjemności oglądając "nagość" innych (czasami dosłownie - np. prezenterki i prezenterzy Naked News rozbierają się podczas czytania informacji) lub sam obnaża się psychicznie i fizycznie, zachęcany

zresztą do tego przez liczne reklamy: "Daj sobie dyspensę na późne, nocne, filmowe niedyskrecje" (Hallmark). Uczestnicząc, oglądając lub dając sobie dyspensę voyeur zazwyczaj jeszcze nawiguje, surfuje, ircuje, działa interaktywnie i wirtualizuje, czyli rozgałęzia procesy myślowe i swoje zachowania, co prowadzi do tego, że nie przywiązuje zbyt wielkiej uwagi do tekstowości i znaczeń."

Cytat pochodzi z artykułu profesora Tadeusza Miczki, link poniżej).

Lektura zalecana do wykładu II.

1/ tekst o W. Benjaminie, o flaunerze, oraz jego współczesnych odsłonach: https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/5774/1/Duda_wspolczesny_flaneur_postac_spacerowicza.pdf

2/ Kultura w stylu KISS.

Tadeusz Miczka, Pierwsze, czyli proste - Keep it simple, stupid? https://www.anthropos.us.edu.pl/anthropos6/texty/miczka_2.htm

polecane:

https://www.anthropos.us.edu.pl/anthropos6/texty/miczka_2.htm

https://www.dwutygodnik.com/artykul/1600-dwuznaczne-zdjecia.html

Filmy polecane:

„Dym”, reżyseria, Paul Auster / Wayne Wang, dramat-komedia (1995)

„Voyeur”, reżyseria: Myles Kane / Josh Koury, dokument fabularyzowany (2017)

Wykład III – 10.11.21

Prezentacja lektur, artykułów i filmów do samodzielnej pracy. Omówienie zawartości. Wymienione pozycje mogą się przydać przyszłym ekspertom ds. komunikacji, „opiekunek i opiekunów słowa” (zaczerpnięte z ogłoszenia o pracy), z zakresu copywritingu i publikowania komunikatów medialnych w sieci oraz w tradycyjnych mediach publikatorach drukowanych oraz w szeroko pojętej reklamie. Polecenia, dodatkowo skupiają się także na głównych nurtach narracji o regionie.

Jak mówić o Górnym Śląsku, jak o nim myśleć?

książki:

Zbigniew Rokita, „Kajś”, 2020

Barbara Firla, „Śląskie miejsca”, Katowice, Muzeum Śląskie, 2012

John Berger, „Sposoby widzenia”, Poznań 1997

artykuły:

Miesięcznik ZNAK, Planeta Śląsk, o9/2021 (polecane: Haudonauci, Cieszyńska suknia i pluszowa wagina);

Radykalna nadzieja. Źródło odwagi i siły w niebezpiecznych czasach” (redakcja Carolina de Robertis)

Krystyna Kossakowska-Jarosz, „Anioł czy piekielnica? Obraz kobiety w piśmiennictwie śląskim XIX wieku.

wybrane teksty:

Anna Zeidler-Janiszewska (redakcja), „Pisanie miasta, czytanie miasta”, Poznań 1997

filmy

„The Social Dilemma” Jeff Orlovski (Netflix, CDA),

„Hejter” Komasa

„The Social Network” Dawid Fincher

Wykład IV – 24.11.21

Wykład/prezentacja o dostępności we współczesnej komunikacji:

Sektor publiczny jest zobowiązany do zapewnienia co najmniej minimalnej dostępności, która zagwarantuje dostępność podmiotu publicznego. Podmiot publiczny zapewnia dostępność przez stosowanie uniwersalnego projektowania nowych rozwiązań lub racjonalnych usprawnień w usuwaniu istniejących barier. Minimalne wymagania obejmują zapewnienie w instytucjach publicznych:

• dostępności informacyjno-komunikacyjnej – zapewnienie informacji na temat tego, jakie zadania wykonuje dany podmiot w postaci nagrania w polskim języku migowym dla osób głuchych, informacji w tekście łatwym do czytania (ETR) - m.in dla osób z niepełnosprawnością intelektualną, czy pliku odczytywalnego maszynowo, dzięki któremu taką informację może udźwiękowić osoba niewidoma. Dostępność w tym zakresie to także umożliwienie komunikacji z podmiotem w taki sposób, jaki jest dogodny dla osoby ze szczególnymi potrzebami np. poprzez SMS czy przy użyciu usługi tłumaczenia migowego online

• dostępności cyfrowej – została kompleksowo uregulowana w ustawie o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych,

• dostępności architektonicznej – zarówno korytarze, jak i klatki schodowe powinny być wolne od barier i zapewniać możliwość poruszania się po nich między innymi osób na wózku, osób korzystających z kul, lasek i innych pomocy ortopedycznych, osób starszych, a także osób z wózkami dziecięcymi, mających różne problemy z poruszaniem się (windy, schody, korytarze, ciągi piesze w budynku)

Wykład V

Master Suppression Technigues – omówienie.

Techniki dominacji są świadomymi i nieświadomymi strategiami używanymi do zdobycia władzy nad innymi. Koncepcja technik dominacji zrodziła się w Skandynawii po II wojnie światowej, gdy pojawiła się potrzeba odnowy relacji międzywydziałowych. Techniki wynikają z analizy społecznej opartej na teoriach płci kulturowej i władzy.

Istnieje siedem technik nacisku:

1. Niedostrzeganie (Making invisible) / Ignorowanie / Pomijanie / Czynienie niewidzialny

2. Ośmieszanie (Ridicule)

3. Zatajanie informacji (Withholding information)

4. Podwójne ograniczanie (Double binding)

5. Przerzucanie winy i zawstydzanie (Heaping blame and putting to shame)

6. Uprzedmiotowienie (Objectifying)

7. Użycie siły i groźby użycia siły (Force and threats of force)

Norweska profesorka i polityczka Berit Ås zdefiniowała te mistrzowskie techniki nacisku. Pierwotnie zostały sformułowane na podstawie badań dotyczących traktowania kobiet-polityczek w środowisku zdominowanym przez męskie normy.

Ci, którzy używają mistrzowskich technik nacisku, wykorzystują swoją przewagę lub pozycję władzy, którą posiadają, aby postawić lub utrzymywać innych w niekorzystnej sytuacji. Mistrzowskie techniki nacisku są często używane w połączeniu z obelgami lub molestowaniem związanymi z płcią, orientacją seksualną, pochodzeniem etnicznym lub niepełnosprawnością.

Mistrzowskie techniki nacisku mogą być stosowane (w różnych konfiguracjach): mężczyzna przeciwko kobiecie, mężczyzna przeciwko mężczyźnie, kobieta przeciwko kobiecie i kobieta przeciwko mężczyźnie. Hamują/zawężają ofiarom możliwość wpływania na ich (własną) sytuację i ograniczają ich możliwości działania. Poczucie głupoty, niewidzialności, braku możliwości myślenia, co tylko zechcesz, niemożności wyrażenia siebie lub wyboru swojego wyglądu oraz braku wiary we własne możliwości, utrudniają ofiarom obronę. Jeśli jesteśmy świadomi takich technik, jest większa szansa, że je rozpoznamy, zareagujemy i skutecznie poradzimy sobie z nimi u ich źródła.

Berit Ås nazywa pierwsze pięć technik „cywilizowanymi” mistrzowskimi technikami nacisku. Występują podczas interakcji między ludźmi, twarzą w twarz i są subtelną formą codziennej opresji. Rozpoznanie i zrozumienie cywilizowanych mistrzowskich technik nacisku pozwala zrozumieć również pozostałe dwie techniki. Ås nazywa te dwie ostatnie „silnymi” technikami nacisku.

Wykład VI

Komunikacja jako radykalna nadzieja.

Polecane:

Freeman Tilden, Interpretacja dziedzictwa (Interpreting Our Heritage), tłum. Agnieszka Wilga, Poznań 2019

Radykalna nadzieja. Źródło odwagi i siły w niebezpiecznych czasach” (redakcja Carolina de Robertis)

Wykład VII

Copywriterka. Odloty copywriterów. Copywriterska burza mózgów. Podsumowanie:

Polecane:

Tom Phillips, „Prawda. Krótka historia wciskania kitu", audiobook

https://www.youtube.com/watch?v=6PNDMInyphE (czyta Maciej Kowalik (fragment)

Rutger Bregman, „Utopia dla realistów”, Czarna Owca 2018

Postulat: dla tego wykładu najlepszy byłby tryb off line.