Leksykografia [02-FP-S1-L] semestr zimowy 2018/2019
Ćwiczenia, grupa nr 5

▪ Literatura obowiązkowa:

– Żmigrodzki P., Wprowadzenie do leksykografii polskiej, wyd. III rozszerzone, Katowice 2009.

– Bańko M., Z pogranicza leksykografii i językoznawstwa. Studia o słowniku jednojęzycznym, Warszawa 2001 [http://www2.polon.uw.edu.pl/banko/inne_publikacje.html] (wybrane fragmenty).

– Piotrowski T., Z zagadnień leksykografii, Warszawa 1994 (wybrane fragmenty).

– Piotrowski T., Zrozumieć leksykografię, Warszawa 2001 (wybrane fragmenty).

– Słowniki dawne i współczesne. Internetowy przewodnik edukacyjny, red. M. Bańko, M. Majdak, M. Czeszewski (online: http://www.leksykografia.uw.edu.pl).

– Żmigrodzki P., Słowo – słownik – rzeczywistość. Z problemów leksykografii i metaleksykografii, Kraków 2008 (wybrane fragmenty).

▪ Wybrane jednojęzyczne słowniki językowe, przede wszystkim współczesne (powojenne) słowniki ogólne (zwłaszcza: Słownik języka polskiego PAN, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Wiedza Powszechna – PWN, Warszawa 1958–1969 [SJPDor; dostępny pod adresem: http://www.sjpd.pwn.pl]; Mały słownik języka polskiego, red. S. Skorupka, H. Auderska, Z. Łempicka, PWN, Warszawa 1968 [MSJP]; Słownik języka polskiego PWN, red. M. Szymczak, t. 1–3, PWN, Warszawa 1978–1981 [SJPSzym]; Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, t. 1–50, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań 1994–2005 [PSWP]; Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Wilga, Warszawa 1996 [SWJP]; Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 1–2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000 [ISJP]; Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–4, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003 [USJP]; Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki [WSJP PAN]; online: http://www.wsjp.pl).

▪ Elektroniczne korpusy tekstów, zwłaszcza Narodowy Korpus Języka Polskiego (NKJP; online: www.nkjp.pl).

Literatura uzupełniająca - zgodnie z wykazem zamieszczonym w ramach podstawowych informacji o przedmiocie.

1. Zakres zainteresowań i status leksykografii oraz metaleksykografii; relacja: leksykografia – metaleksykografia – językoznawstwo; leksykografia a leksykologia (przedmiot zainteresowań poszczególnych dyscyplin leksykologicznych).

2. Co to jest słownik? Słownik językowy a encyklopedia (słownik encyklopedyczny) – podobieństwa i różnice. Typologia słowników językowych (podziały ze względu na różne kryteria).

3. i 4. Budowa słownika językowego: makro- i mikrostruktura. Pojęcia artykuł hasłowy, hasło, wyraz hasłowy. Przedmiot opisu słownikowego: wyraz hasłowy a jednostka leksykalna.

Struktura artykułu hasłowego w słowniku ogólnym (różne sposoby realizacji poszczególnych elementów artykułu hasłowego w SJPDor, MSJP, SJPSz, PSWP, SWJP, ISJP, USJP; specyfika słowników prymarnie elektronicznych: WSJP PAN). Czynniki wpływające na makro- i mikrostrukturę słownika (ogólny zarys problemu).

5. Dawne i współczesne metody pracy nad słownikami. Elektroniczne korpusy tekstów (na przykładzie Narodowego Korpusu Języka Polskiego) – jak korzystać i do czego mogą się przydać? Tzw. przykłady użycia w słowniku (typy przykładów użycia; rola dokumentacji i produkcji).

6. Definicje i definiowanie jednostek leksykalnych. Typologie definicji. Struktura klasycznej definicji równościowej. Zasady poprawnego definiowania jednostek leksykalnych. Specyfika definicji w ISJP (na tle innych słowników).

7. Polisemia i homonimia jednostek leksykalnych (podstawowe typy). Kryteria odróżniania homonimii i polisemii w słownikach (na przykładzie merytorycznych i formalnych rozstrzygnięć we współczesnych słowników ogólnych) na tle ustaleń teoretycznych.

8. Podstawowe relacje znaczeniowe między jednostkami leksykalnymi. Miejsce i sposoby informowania o relacjach znaczeniowych jednostek w słownikach ogólnych (np. ISJP, PSWP, WSJP PAN). Makro- i mikrostruktura wybranych słowników relacji znaczeniowych (i sposoby rozumienia tych relacji w leksykografii). Słowosieć.

9. Pojęcie związku frazeologicznego (frazeologizm a jednostka leksykalna; frazeologizm a kolokacja; frazeologizm a frazem; frazeologizm a przysłowie); formalne i semantyczne podziały frazeologizmów. Miejsce frazeologizmów w słowniku ogólnym (różne sposoby ich notacji, np. w USJP, SWJP, ISJP). Sposoby rozumienia frazeologii we współczesnych słownikach frazeologicznych. Słowniki kolokacji.

10. i 11. Inne typy informacji w artykule hasłowym, np.:

– informacja etymologiczna w słowniku ogólnym (w porównaniu ze słownikami etymologicznymi i słownikami wyrazów obcych);

– informacja gramatyczna w słowniku ogólnym (bezpośrednia, pośrednia; eksplicytna, implicytna); miejsce i sposób prezentacji (w słowniku ogólnym) informacji fleksyjnej, składniowej, słowotwórczej; słowniki gramatyczne;

– kwalifikatory i inne informacje pragmatyczne w słowniku ogólnym; różne typologie kwalifikatorów.

12. Dzieje leksykografii polskiej (propozycje periodyzacji). Podstawowe (leksykograficznie istotne) informacje o słownikach: Murmeliusza, Mymera, Mączyńskiego, Knapiusza, Trotza, Lindego, oraz o tzw. słowniku wileńskim, tzw. słowniku warszawskim i słowniku języka polskiego pod red. T. Lehra-Spławińskiego. Ewolucja opisu leksykograficznego.

13. Polska leksykografia (i metaleksykografia) powojenna; dominacja koncepcji W. Doroszewskiego; dyskusje metodologiczne lat 80.; przełom w leksykografii w latach 90. XX w.; zmiana statusu słownika.

Leksykografia najnowsza – perspektywy rozwoju; słowniki drukowane a słowniki komputerowe: zdygitalizowane oraz prymarnie elektroniczne (na przykładzie WSJP PAN).

14. Słownik jako tekst kultury i świadectwo czasów – na wybranych przykładach, np.:

– propaganda ustrojowa w SJPDor (w definicjach, przykładach użycia, kwalifikatorach);

– poprawność polityczna w najnowszych słownikach;

– strategie reklamowe wydawców słowników: dawnych i nowych.

metoda podająca (pogadanka, objaśnienia i wyjaśnienia), metoda problemowa, metoda zadaniowa oraz analiza materiału słownikowego i językowego; lektura literatury specjalistycznej; dyskusja

Wymagane jest przygotowanie merytoryczne studenta do zajęć (na podstawie zadanej literatury), wykonywanie zadań i prac domowych, aktywne uczestnictwo w zajęciach.

Ocenę końcową z przedmiotu stanowi średnia trzech ocen cząstkowych. Są to oceny z dwóch prac domowych i ze sprawdzianu przeprowadzonego na zajęciach:

1. Praca domowa poświęcona analizie porównawczej mikrostruktury wskazanego artykułu hasłowego w trzech wybranych słownikach językowych (w dwóch słownikach ogólnych i jednym wyspecjalizowanym), uzupełniona ustnym komentarzem studenta dotyczącym charakteru i przyczyn różnic w mikrostrukturze porównywanych słowników.

2. Praca domowa polegająca na stworzeniu (na podstawie korpusu tekstów – np. NKJP) artykułu hasłowego do słownika ogólnego (według ustalonego schematu omówionego ze studentami).

3. Sprawdzian (przeprowadzony na zajęciach), sprawdzający wiedzę studenta na temat różnych kryteriów typologii słowników językowych, przeznaczenia poszczególnych typów słowników i możliwych sposobów ich wykorzystania, konstytutywnych elementów mikrostruktury poszczególnych typów słowników, historii polskiej leksykografii, budowy i typów definicji słownikowych, rozumienia relacji semantycznych (w teorii i w leksykografii), typów homonimii i polisemii oraz innych zagadnień omawianych na zajęciach.

Na ocenę końcową będzie mieć również wpływ aktywność na zajęciach.

3 sem. fil. pol. lic., grupa dziekańska