Wiedza o języku 1 [W1-PI-S1-WOJ1] semestr zimowy 2020/2021
Wykład, grupa nr 1

Proponowane pozycje (ich znajomość nie jest niezbędna do zaliczenia przedmiotu):

Encyklopedia języka polskiego, red. Urbańczyk S., Wrocław (wydanie dowolne).

Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. Polański K., Wrocław (wydanie dowolne).

Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, red. Kłosińska K., Warszawa 2014.

Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H., Warszawa 1998.

Grzegorczykowa R., Wstęp do językoznawstwa, Warszawa 2007.

Grzegorczykowa R., Zarys słowotwórstwa polskiego, Warszawa (wydanie dowolne).

Jadacka H., Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa 2005.

Kita M., Wybieram gramatykę!, Katowice 2009.

Łuczyński E., Maćkiewicz J., Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia, Gdańsk 2002.

Markowski A., Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2007.

Nagórko A., Zarys gramatyki polskiej (ze słowotwórstwem), Warszawa (wydanie dowolne).

Ostaszewska D., Tambor J., Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego, Warszawa

2000 (lub wydanie późniejsze).

Pałka P., Kwaśnicka-Janowicz A., Przewodnik po elektronicznych zasobach językowych dla polonistów (słowniki, kartoteki, korpusy, kompendia), Kraków 2017 [online: https://tmjp.pl/images/pdf/przewodnik_po_elektronicznych_zasobach.pdf].

Pastuchowa M., Ukryte dziedzictwo. Ślady dawnej leksyki w słownictwie współczesnej polszczyzny, Katowice 2008.

Piela A, Słownik frazeologizmów z archaizmami. Pamiątki przeszłości, Warszawa 2018.

Polański E., Nowak T., Najnowszy podręcznik gramatyki języka polskiego, Kraków 2011.

Przybylska R., Wstęp do nauki o języku polskim. Podręcznik dla szkół wyższych, Kraków 2003.

Rudnicka E., Słownik jako tekst kultury, Język Polski 2016, z. 4., s. 47–64.

Słowniki dawne i współczesne. Internetowy przewodnik edukacyjny, red. Bańko M., Majdak M., Czeszewski M. [online: http://www.leksykografia.uw.edu.pl].

Wacławek M., Samogłoskowe problemy polszczyzny (emisja głosu, prawidła wymowy w świetle nauczania JPjO), [w:] Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, red. Achtelik A., Tambor J., Katowice 2007, s. 52–61.

Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. Markowski A., Warszawa (wydanie dowolne).

Wierzbicka A., Genry mowy, [w:] Tekst i zdanie. Zbiór studiów, red. Dobrzyńska T., Janus E., Wrocław 1983, s. 125–137.

Współczesny język polski, red. Bartmiński J., Lublin 2001.

Żmigrodzki P., Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Katowice 2009 [online: https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/3960/1/Zmigrodzki_wprowadzenie_do_leksykografii_polskiej_%5B2009%5D.pdf].

▪ Wybrane jednojęzyczne słowniki językowe, przede wszystkim współczesne (powojenne) słowniki ogólne (zwłaszcza: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. Żmigrodzki P. [WSJP PAN; online: http://www.wsjp.pl]).

▪ Elektroniczne korpusy tekstów, zwłaszcza Narodowy Korpus Języka Polskiego [NKJP; online: www.nkjp.pl].

Głównym celem wykładów jest udoskonalenie umiejętności świadomego, twórczego i poprawnego używania języka (między innymi poprzez usystematyzowanie i poszerzenie wiedzy uczestników zajęć na temat gramatycznych i semantycznych własności polszczyzny), a także rozwijanie umiejętności efektywnego i krytycznego korzystania z różnego typu słowników językowych (współczesnych i historycznych) oraz korpusów tekstowych.

Tematyka wykładów:

1. Implicytna i eksplicytna wiedza o języku. Język jako system znaków. Językoznawstwo i jego działy.

2. Fonetyka i fonologia. Głoska i fonem. Cechy polskich głosek. Rozbieżności między pisownią a wymową. Akcent w języku polskim.

3. Morfologia i morfonologia. Podział wyrazów na morf(em)y. Typologia morf(em)ów. Alternacje (oboczności) spółgłoskowe i samogłoskowe.

4. Słowotwórstwo – podstawowe pojęcia. Kategorie słowotwórcze. Analiza słowotwórcza derywatów prostych i złożonych.

5. Sposoby wzbogacania słownictwa. Semantyka. Metody definiowania znaczeń. Relacje znaczeniowe. Polisemia i homonimia.

6. Leksykologia i leksykografia. Typy słowników. Elementy mikrostruktury językowego słownika jednojęzycznego. Słowniki dawne i współczesne. Słownik jako tekst kultury. Korpusy tekstów jako źródło wiedzy o języku.

7. Frazeologia i frazematyka. Językowy obraz świata. Pamiątki przeszłości w języku. Kierunki rozwoju znaczeniowego wyrazów.

Wykład z wykorzystaniem prezentacji multimedialnych i materiałów poglądowych.

Oceną z wykładów jest ocena z egzaminu pisemnego, obejmującego wiedzę teoretyczno-praktyczną (z zakresu fonetyki, fonologii, prozodii, morfologii, morfonologii, słowotwórstwa, leksykologii – zwłaszcza semantyki i frazeologii – oraz leksykografii). Pytania, sformułowane na podstawie treści prezentowanych podczas wykładów, będą miały zróżnicowaną formę (m.in. pytania otwarte, test wyboru – jednokrotnego i wielokrotnego, pytania typu prawda–fałsz). Żeby przystąpić do egzaminu, trzeba uzyskać zaliczenie z ćwiczeń.

Jeśli ze względu na warunki sesja egzaminacyjna będzie musiała odbyć się w formule zdalnej, egzamin zostanie przeprowadzony zdalnie za pomocą narzędzi dostępnych na platformie Moodle.

KOŃCOWA OCENA MODUŁU – średnia: ocena z wykładów (50%) i ocena z ćwiczeń (50%)

Skala ocen:

od 60% – ocena dst

od 68% – ocena dst+

od 76% – ocena db

od 84% – ocena db+

od 92% – ocena bdb

3 semestr sztuki pisania lic