Historia starożytna i wczesnośredniowieczna ziem polskich [W1-HI-S1-HSW] semestr zimowy 2022/2023
Ćwiczenia, grupa nr 1

Balcer B., Budownictwo mieszkalne i gospodarcze w neolicie ziem Polski. Warszawa 2012.

Barker P., Techniki wykopalisk archeologicznych, Warszawa 1994.

Ber A., Lindner L., Marks L., Propozycja podziału stratygraficznego czwartorzędu Polski, „Przegląd Geologiczny” 2007, t. 55, s. 115-118.

Bittner-Wróblewska A., Nowe możliwości wykorzystania metody planigraficznej w badaniach Archeologicznych, "Archeologia Polski", 1996, t. 41, s. 7-38.

Bluszcz A., Stankowski W., Starkel L., Geochronolgia górnego czwartorzędu w Polsce w świetle datowania radiowęglowego i luminescencyjnego, Wrocław 1999.

Bohr M., Materiały do badań nad kulturą lateńską na Dolnym Śląsku, „Śląskie Sprawozdania Archeologiczne” 2014, t. 56, s. 79-99.

Boroń T., Specyfika, znaczenie i funkcja wytworów kościanych i rogowych w kulturze magdaleńskiej na przykładzie stanowiska Wilczyce 10 pow. Sandomierz, „Archeologia Polski” 2009, t. 54, s. 189-207.

Borowiec K., Kanon wiedzy na temat tzw. etnogenezy Słowian. Czas przełomu, „Kwartalnik Językoznawczy” 2012, t. 1, s. 1-36.

Brzezński W., Dulinicz M., Kobyliński Z., Zawartość fosforu w glebie jako wskaźnik dawnej działalności ludzkiej, "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej", 1983, t. 31, s. 277-297.

Chodorowski J., Scytowie a Europa Środkowa – historyczna interpretacja archeologicznej rzeczywistości, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego” 2014, t. 35, s. 9- 58.

Czerniak L., Rozwój społeczności późnej ceramiki wstęgowej na Kujawach, Poznań 1980.

Czwartorzęd, Osady, Metody Badań, Stratygrafia, red. L. Lindner, Warszawa 1992.

Dąbrowski J., Uwagi o powstawaniu kultur łużyckich, "Archeologia Interregionalis", 1991, t. 13, s. 195-219.

Dąbrowski K., Stopiński W., Zastosowanie metody elektrooporowej w badaniach archeologicznych, "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej", 1961, t. 9, s. 158-87.

Donato G., Hensel W., Tabaczyński S., Teoria i praktyka badań archeologicznych, t. 1, Warszawa 1982.

Dulinicz M., Antropologia fizyczna, archeologia, etnogeneza Słowian, „Archeologia Polski” 2008, t. 53, s. 111-134.

Fiedorczuk J., Figurki Wenus – wytwory magdaleńskiej sztuki ruchomej z Wilczyc pow. Sandomierz, „Przegląd Archeologiczny” 2001, t. 49, s. 41-44.

Gediga B., Zagadnienia zakresu pojęcia "kultura łużycka" i jej wewnętrznego zróżnicowania, [w:] Zróżnicowanie wewnętrzne kultury łużyckiej, red. M. Gedl, Kraków 1980, s. 11-34.

Gedl M., Kultura łużycka, Kraków 1975.

Gedl M., Uwagi o gospodarce i strukturze społecznej ludności kultury łużyckiej w południowej Polsce, Kraków 1961.

Ginter B., Wydobywanie, przetwórstwo i dystrybucja surowców i wyrobów krzemiennych w schyłkowym paleolicie północnej części Europy środkowej, "Przegląd Archeologiczny", 1974, t. 22.

Godłowski K., Z badań nad zagadnieniem rozprzestrzeniania Słowian w V-VII w. n.e., Kraków 1979.

Granoszewski W., Winter H., Zmiany klimatu w plejstocenie w świetle danych palinologicznych, „Przegląd Geologiczny” 2016, t. 64, s. 43-48.

Greckie i łacińskie źródła do najstarszych dziejów Słowian, cz. 1 (do Viii w.), przeł. i oprac. M. Plezia, Poznań-Kraków 1952.

Hensel W., Tabaczyński S., Rewolucja neolityczna i jej znaczenie dla rozwoju kultury europejskiej, Wrocław 1975.

Jankowska D., Elementy "leśne" w neolicie Pomorza, [w:] Od neolityzacji do początków epoki brązu. Przemiany kulturowe w międzyrzeczu Odry i Dniepru między VI i II tyś. przed Chr., Poznań 2001.

Kaczanowski P., Kozłowski J. K., Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.), Kraków 1998.

Kaczmarek Z., Tkactwo w relacjach kulturowych Cesarstwa Rzymskiego z Barbaricum (I-III wiek n.e.), Gniezno 2016.

Kadrow S., Co datują laboratoria radiowęglowe, "Światowit", 1994, s. 39, s. 143-51.

Kamińska J., Szymczak T., Patyna powierzchni zabytków krzemiennych jako wyznacznik chronologiczny, "Światowit", 1994, t. 39, s. 215-223.

Kempisty A., Budownictwo mieszkalne epoki kamienia, [w:] Człowiek i środowisko w pradziejach, red. J. K. Kozłowski, S. K. Kozłowski, Warszawa 1983.

Kolendo J., Import futer z Barbaricum na teren Cesarstwa Rzymskiego, „Przegląd Historyczny” 1996, t. 87, s. 265-279.

Kolendo J., Kontakty Rzymu z barbarzyńcami Europy Środkowej i Wschodniej, [w:] Starożytny Rzym we współczesnych badaniach, red. T. Kotula, A. Kunisz, J. Wolski, Kraków 1994, s. 211-232.

Kolendo J., W sprawie metod badań nad źródłami pisanymi dotyczącymi etnogenezy Słowian, "Barbaricum", 1989, t. 1, s. 5-11.

Kolendo J., Źródła pisane w badaniach nad strefami kulturowymi i etnicznymi Europy środkowej w okresie rzymskim, [w:] Problemy kultury wielbarskiej, red. T. Malinowski, Słupsk 1981, s. 65-78.

Kolendo J., Źródła pisane, [w:] Prahistoria Ziem Polskich, t. 5, red. J. Wielowiejski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1981, s. 9-17.

Kozłowski J. K., Bałkańsko-dunajski model neolityzacji. Neolit i początki epoki brązu na ziemi chełmińskiej, Grudziądz 1994.

Kozłowski J. K., Kozłowski S. K., Epoka kamienia na ziemiach polskich, Warszawa 1977.

Krąpiec M., Ważny T., Dendrochronologia: podstawy metodyczne i stan zaawansowania badań w Polsce, "Światowit", 19994, t. 39, s. 19-214.

Kruk J., Rozwój gospodarczo-społeczny i zmiany środowiska przyrodniczego wyżyn lessowych w neolicie (4800-1800 b.c.), "Sprawozdania Archeologiczne", t. 45, 1983.

Kunisz A., Chronologia napływu pieniądza rzymskiego na ziemie Małopolski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1969.

Labuda G., Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna, Poznań 2003.

Labuda G., Udział Wenetów w etnogenezie Słowian [w:] Etnogeneza i topogeneza Słowian, Warszawa-Poznań 1980, s. 29-41.

Lasota-Moskalewska A., Zwierzęta udomowione w dziejach ludzkości, Warszawa 2005.

Lech J., O rewolucji neolitycznej i krzemieniarstwie. Wokół neolityzacji dorzecza Wisły i Odry cz. II, "Archeologia Polski", t. 33, 1988.

Leciejewicz L., Słowianie Zachodni, Wrocław 1988, 2010.

Leciejewicz L., Słowianie Zachodni: z dziejów tworzenia się średniowiecznej Europy, Wrocław 1989.

Lindner L., Marks L., O podziale klimatograficznym kompleksu środkowopolskiego w plejstocenie Polski, „Przegląd Geologiczny” 2012, t. 60, s. 36-45.

Litwińczuk Z., Udomowienie i hodowla zwierząt jako istotny element rozwoju cywilizacji, „Przegląd Hodowlany” 2017, nr 2, s. 30-32.

Lodowski J., Dolny Śląsk na początku średniowiecza (VI-X w). Podstawy osadnicze i gospodarcze, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980.

Ławecka D., Wstęp do archeologii, Warszawa 2009.

Machajewski H., Z badań nad chronologią dębczyńskiej grupy kulturowej w dorzeczu Prsęty, 1992

Maetzke G., Pleszczyńska E., Tabaczyński S., Sekwencje stratygraficzne i problemy datowania stanowisk wielowarstwowych, "Archeologia Polski", 1982, t. 27, z. 1.

Malinowski T., Obrządek pogrzebowy ludności kultury łużyckiej w Polsce, „Przegląd Archeologiczny” 1961, t. 14, s. 5-135.

Małecka-Kukawka J., O krzemieniarstwie neolitycznym i neolityzacji ziem polskich – wokół teorii, metod i języka, „Folia Prehistorica Posnaniensia” 2015, t. 20, s. 301-316.

Mączyńska M., Światło z popiołu: wędrówki ludów w Europie w IV i V wieku, Warszawa 2013.

Meleczyński K., Najstarsza zachodnia granica Polski na podstawie źródeł z X wieku, [w:] Początki Państwa Polskiego..., t.1.

Metody badań wykopaliskowych, red. W. Brzeziński, Warszawa 2000.

Miodowicz K., Współczesne koncepcje lokalizacji pierwotnych siedzib Słowian. Dane językoznawcze, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne", 1984, t. 19, s. 7-49.

Moździoch S., Wczesnośredniowieczne grody śląskie a ówczesne podziały plemienne, [w:] Kraje słowiańskie w wiekach średnich. Profanum i sacrum. Księga pamiątkowa Zofii Kurnatowskiej, Poznań 1998.

Nauki przyrodnicze i fotografia lotnicza w archeologii, red. W. Śmigielski, Poznań 1998.

Nowoczesne metody badawcze w archeologii, red. M. Kruczek, Kraków 1989.

Parczewski M., Najstarsza faza kultury wczesnosłowiańskiej w Polsce, Kroków 1999.

Pazdur A., Pazdur M., Problemy tworzenia chronologii bezwzględnej kultur archeologicznych, "Światowit" 1994, t. 39, s. 83-104.

Piontek J., Etnogeneza Słowian w świetle nowszych badań antropologicznych, „Slavia Antiqua: rocznik poświęcony starożytnościom słowiańskim” 2006, t. 47, s. 161-189.

Piontek J., Zastosowanie modelu paleodemograficznego do rekonstrukcji historycznego procesu etnogenezy Słowian, „Folia Archaeologica” 1992, t. 16, s. 285-299.

Połtowicz-Bobk M., Środowiskowe uwarunkowania osadnictwa magdaleńskiego w Europie Środkowej, [w:] Środowisko-Człowiek-Cywilizacja, tom 2, red. L. Domańska, P. Kittel, J. Forysiak, Poznań 2009, s. 39-48.

Południowa strefa kultury łużyckiej i powiązania tej kultury z południem, red. M. Gedl, Kraków-Przemyśl 1982.

Puziuk J., Konstrukcje obronne w grodach kultury łużyckiej, „Materiały Archeologiczne” 2010, t. 38, s. 5-33.

Rudnicki M., Miłek S., Ziąbka L., Kędzierski A., Mennica Celtycka pod Kaliszem, „Wiadomości Numizmatyczne” 2009, t. 53, s. 103-145.

Rymar E., O genezie powstania i przyczynach upadku państwa wielkomorawskiego – inaczej, „Slavia Antiqua: rocznik poświęcony starożytnościom słowiańskim” 1989/1990, t. 32, s. 93-128.

Skrok Z., Wyjście z kamiennego świata, Warszawa 1986.

Studia i materiały do badań nad neolitem Małopolski, red. S. Nosek, Wrocław-Warszawa-Kraków 1964.

Szydłowski J., Grupa dobrodzieńska jako wyraz lokalnych przemian w schyłkowej fazie kultury przeworskiej, Katowice 1977.

Szymański W., Awarzy. Węgrzy, Wrocław 1979.

Szymański W., Uwagi w kwestii zabytków awarskich znalezionych na terenie Polski, „Archeologia Polski” 1962, t. 7, s. 283-314.

Tabaczyński S., Kultura i kultury w problematyce badań archeologicznych, "Archeologia Polski", 1976, t. 21, z. 2.

Tyszkiewicz L. A., Hunowie w Europie: ich wpływ na Cesarstwo Wschodnie i Zachodnie oraz na ludy barbarzyńskie, Wrocław 2004.

Tyszkiewicz L. A., Słowianie i Awarowie, Wrocław 2009.

Ważny T., Dendrochronologia obiektów zabytkowych, Warszawa 1999.

Ważny T., Dendrochronologia w ochronie zabytków, „Ochrona Zabytków” 1986, t. 39(4), s. 303-305.

Wielowiejski J., Główny szlak bursztynowy w czasach Cesarstwa Rzymskiego, Wrocław 1980.

Wielowiejski J., Życie codzienne na ziemiach polskich w okresie wplywów rzymskich (I-V w.), Warszawa 1976.

Wilański T., Kultura pucharów lejkowatych w Polsce, Poznań 1981.

Wirska-Parachoniak M., Datowanie ceramiki zabytkowej metodą termoluminescencji, „Ochrona Zabytków” 1974, t. 27(4), s. 295-299.

Wiślański T., Kształtowanie się miejscowych kultur rolniczo-hodowlanych. Plemiona kultury pucharów lejkowatych, [w:] Prehistoria ziem polskich, t. 2, Neolit, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1979.

Wiślański T., Kultura amfor kulistych w Polsce północno-zachodniej, Wrocław 1966.

Włodarczak P., Kultura ceramiki sznurowej na Wyżynie Małopolskiej, Kraków 2006.

Wolski J., Kultury z tylczakami – wyspecjalizowani myśliwi strefy leśnej, czy epigoni łowców reniferów¬?, „Przegląd Archeologiczny” 2002, t. 50, s. 123-126.

Woźniak Z., Kontakty mieszkańców ziem polskich ze światem celtyckim u schyłku okresu halsztackiego i we wczesnym okresie lateńskim, „Przegląd Archeologiczny” 2010, t. 58, s. 39-104.

Woźniak Z., Osadnictwo celtyckie w Polsce, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970.

Woźniak Z., Problem istnienia celtyckiego nemetonu na Ślęży, „Przegląd Archeologiczny” 2004, t. 52, s. 131-183.

Woźniak Z., Wschodnie pogranicze kultury lateńskiej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974.

Zajączkowski S. M., Podziały plemienne Polski w okresie powstania państwa. Geografia plemienne ziem polskich, [w:] Początki państwa Polskiego. Księga Tysiąclecia, t. 1, Poznań 2002.

Zielski A., Krąpiec M., Dendrochronologia, Warszawa 2004.

Żychlińska J., Kilka uwag o warsztatach tkackich ludności kultury łużyckiej, „Materiały Zachodniopomorskie” 2016, t. 12, s. 133-148.

I Zajęcia organizacyjne

- omówienie zakresu tematycznego zajęć

- przedstawienie wymagań oraz zasad oceniania

- omówienie literatury przedmiotu

II-III Czas w pradziejach

- geochronologia czwartorzędu

- metody badawcze archeologii

- sposoby datowania archeologicznego

• Metody względne (stratygraficzna, typologiczna, porównawcza, numizmatyczna, importów)

• Metody bezwzględne (radiowęglowa, dendrochronologia, potasowo-argonowa, termoluminescencyjna, ultradźwiękowe datowanie kości)

IV Dzieje człowieka w starszej epoce kamienia

- warunki środowiskowe w paleolicie

- zmienność klimatu plejstocenu

- techniki wytwarzania narzędzi w epoce kamienia

- grupy i kultury archeologiczne paleolitu (kultura magdaleńska, kultura epigrawecka, kultury łowców reniferów)

V Rewolucja neolityczna - nowy model cywilizacyjny

- centra neolityzacyjne na świecie

- udomowienie roślin i zwierząt na terenie bliskowschodniego centrum neolityzacyjnego

- główne różnice pomiędzy modelem kulturowym opartym na gospodarce przyswajającej a wytwórczej

- geneza neolitu na ziemiach polskich

- środowisko naturalne ziem polskich w okresie atlantyckim i subborealnym

VI-VII Ziemie polskie w młodszej epoce kamienia

- model gospodarki rolniczo-hodowlanej kultur cyklu naddunajskiego

- cechy charakterystyczne kultur wytworzonych na obszarze Niżu Środkowoeuropejskiego

- cechy kultur hodowlano-rolniczych i pasterskich

- model kulturowy tzw. neolitu leśnego

(kultura ceramiki wstęgowej rytej, kultura pucharów lejkowatych, kultur amfor kulistych, kultura ceramiki sznurowej, kultura Ertebölle)

VIII Kultura łużycka – wczesny model cywilizacyjny

- geneza kultury łużyckiej

- zmienność terytorialna modelu łużyckiego

- kontakty z ludami koczowniczymi (Scytowie)

- kontakty z cywilizacjami południowej Europy

- przyczyny upadku kultury łużyckiej

IX Okres dominacji celtyckiej w Europie

- geneza kultury lateńskiej

- migracje celtyckie w Europie

- nowe elementy kulturowe rozpowszechnione przez Celtów w Europie

- osadnictwo celtyckie na ziemiach polskich

- latenizacja kultur środkowej i wschodniej Europy

X Kontakty Imperium Romanum z mieszkańcami ziem polskich

- Imperium a Barbarzyńcy

- źródła pisane o ziemiach polskich w okresie wpływów rzymskich

- kontakty polityczne z Imperium Romanum

- handel z Imperium, problem szlaku bursztynowego

XI Ziemie polskie w okresie wędrówek ludów

- ludy i kultury Europy środkowej i wschodniej w II połowie IV w. n.e.

- znaczenie inwazji huńskiej dla sytuacji politycznej Europy środkowej i wschodniej

- sytuacja kulturowa na ziemiach polskich w późnym okresie wpływów rzymskich

- kultury archeologiczne i grupy kulturowe okresu wędrówek ludów - grupa dobrodzieńska, olsztyńska, dębczyńska

- obecność huńska na ziemiach polskich

XII Początki kultury słowiańskiej

- chronologia i periodyzacja wczesnego średniowiecza w Europie i w Polsce

- źródła pisane o Słowianach w V-VII wieku (analiz wybranych tekstów)

- migracje słowiańskie w V i VI wieku

- główne modele kulturowe wczesnej Słowiańszczyzny

- Słowianie zachodni, wschodni i południowi.

- kultura praska - cechy charakterystyczne

- związki Słowian z Awarami

XIII - Geografia plemienna ziem polskich we wczesnym średniowieczu

- źródła pisane o plemionach polskich w IX-X wieku (analiza wybranych tekstów)

- metody rekonstrukcji geografii plemiennej - retrogresja, metoda filologiczna, metoda toponimów obronnych, nazwy patronimiczne,

- główne plemiona polskie w IX wieku

- problem tzw. państwa Wiślan

- rekonstrukcja geografii plemiennej Śląska

Metoda konwersatoryjna połączona z wykorzystaniem materiału ilustracyjnego oraz prezentacji multimedialnych

Ocena z zajęć jest wystawiana na podstawie:

a) oceny aktywności studentów w trakcie zajęć (ocena jest dokonywana po każdych zajęciach)

b) ocen z prac pisemnych i referatów

1 semestr HISTORIA 1 stopień stacjonarne