Uniwersytet Ślaski w Katowicach - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Nauki pomocnicze historii (nowożytność) W1-HI-S1-NPNW
Wykład (W) semestr zimowy 2023/2024

Informacje o zajęciach (wspólne dla wszystkich grup)

Liczba godzin: 15
Limit miejsc: (brak limitu)
Zaliczenie: Egzamin
Literatura:

I. Podręcznik podstawowy (zalecany):

Józef Szymański, Nauki pomocnicze historii, wyd. 6, Warszawa 2012.

Literatura pomocnicza (uzupełniająca). Opracowania ogólne:

I. Ihnatowicz, Nauki pomocnicze historii XIX i XX wieku, Warszawa 1990 (i późniejsze wydania).

Nauki pomocnicze historii. Teoria, metody badań, dydaktyka, red. A. Jaworska, R. Jop, Warszawa 2013.

W. Semkowicz, Encyklopedia nauk pomocniczych historii, Kraków 1999 (wyd. 2, Kraków 2011).

Tradycje i perspektywy nauk pomocniczych historii w Polsce, red. M. Rokosz, Kraków 1995.

Literatura uzupełniająca. Wybór opracowań dotyczących poszczególnych dyscyplin:

Bibliologia historyczna.

K. Głombiowski, H. Szwejkowska, Książka rękopiśmienna i biblioteka w starożytności i w średniowieczu, Warszawa 1971.

M. Juda, Bibliologia historyczna w systemie nauk pomocniczych historii, w: Nauki pomocnicze historii. Teoria, metody badań, dydaktyka, red. A. Jaworska, R. Jop, Warszawa 2013, s. 11-20.

E. Potkowski, Problemy kodykologii, w: Tradycje i perspektywy nauk pomocniczych historii w Polsce, red. M. Rokosz, Kraków 1995, s. 195-207.

E. Potkowski, Książka i pismo w średniowieczu. Studia z dziejów kultury piśmiennej i komunikacji społecznej, Pułtusk 2006.

H. Szwejkowska, Książka drukowana XV-XVIII wieku. Zarys historyczny, wyd. 4, Wrocław 1983.

H. Szwejkowska, Wybrane zagadnienia z dziejów książki XIX i XX wieku, Warszawa 1979.

Dyplomatyka:

A. Adamska, Arengi w dokumentach Władysława Łokietka: formy i funkcje, Kraków 1999.

W. Chorążyczewski, Kancelaria księgi wpisów czy kultura księgi wpisów?, [w:] Dzieje biurokracji, t. IV, cz. 1, red. A. Górak, K. Latawiec, D. Magiera, Lublin-Siedlce 2011, s. 91-99.

W. Chorążyczewski, Kancelarie centralne państwa w XIV-XV wieku, [w:] Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015, s. 145-189.

Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015.

M. Grulkowski, Definicja i klasyfikacja ksiąg miejskich. Księgi w kancelariach miast obszaru Hanzy, w: Nauki pomocnicze historii. Teoria, metody badań, dydaktyka, red. A. Jaworska, R. Jop, Warszawa 2013, s. 119-148.

Inwentarz Metryki Koronnej. Księgi wpisów i dekretów polskiej kancelarii królewskiej, oprac. I. Sułkowska-Kurasiowa, M. Woźniakowa, Warszawa 1975 [wersja elektroniczna online: http://www.agad.gov.pl/inwentarze/Metr_Korx.xml]

T. Jurek, K. Skupieński, Wprowadzenie do dyplomatyki, [w:] Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015, s. 11-48.

S. Kętrzyński, Zarys nauki o dokumencie polskim wieków średnich, wyd. 2, Poznań 2008.

W. Krawczuk, Metryka Koronna i Metryka Litewska, [w:] Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015, s. 189-206.

J. Łosowski: Kancelarie miast szlacheckich województwa lubelskiego od XV do XVIII wieku, Lublin 1997.

K. Maleczyński, M. Bielińska, A. Gąsiorowski, Dyplomatyka wieków średnich, Warszawa 1971.

K. Skupieński, Notariat publiczny w średniowiecznej Polsce, Lublin 2002.

I. Sułkowska-Kurasiowa, Dokumenty królewskie i ich funkcja w państwie polskim za Andegawenów i pierwszych Jagiellonów 1370-1444, Warszawa 1977.

I. Sułkowska-Kurasiowa, Polska kancelaria królewska w latach 1447-1506, Wrocław 1967.

J. Tandecki, Dokumenty i kancelarie miejskie, [w:] Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015.

Geografia historyczna (opracowania - część druga):

Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu. Edycja elektroniczna, [http://www.slownik.ihpan.edu.pl/]

Heraldyka:

M. Gumowski, Herby miast polskich, Warszawa 1960.

H. Seroka, Herby miast małopolskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2002.

S. K. Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993.

J. Szymański, Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego, Warszawa 1993.

J. Szymański, Herbarz rycerstwa polskiego z XVI wieku, Warszawa 2001.

Współczesna heraldyka samorządowa i jej problemy, red. W. Drelicharz, Z. Piech, Kraków 2000.

A. Znamierowski, Heraldyka i weksylologia, Warszawa 2017.

Numizmatyka:

M. Gumowski, Zarys numizmatyki polskiej, Łódź 1952.

R. Kiersnowski, Wstęp do numizmatyki polskiej wieków średnich, Warszawa 1964.

S. Suchodolski, Numizmatyka średniowieczna. Moneta źródłem archeologicznym, historycznym i ikonograficznym, Warszawa 2012.

Z. Żabiński, Systemy pieniężne na ziemiach polskich, Wrocław 1981.

Paleografia:

A. Gieysztor, Zarys dziejów pisma łacińskiego, Warszawa 1973 (wyd. 2 Warszawa 2009).

W. Semkowicz, Paleografia łacińska, wyd. 3, Kraków 2011 (lub wcześniejsze wydania).

Sfragistyka:

Dawne pieczęcie. Typologia - metody badań – interpretacje, red. Z. Piech, Warszawa 2015

M. Gumowski, Pieczęcie królów polskich, Kraków 1910-1920.

M. Gumowski, M. Haisig, S. Mikucki, Sfragistyka, Warszawa 1960.

Z. Piech, Ikonografia pieczęci Piastów, Kraków 1993.

Vocabularium internationale sigillographicum, red. K. Müller, L. Vrtel, Bratislava 2016.

Metody i kryteria oceniania:

Egzamin pisemny po zakończeniu wykładów ze znajomości zakresu i podstawowych pojęć stosowanych w poszczególnych naukach pomocniczych historii.

Oceniana będzie wiedza podana podczas wykładu oraz na podstawie podręcznika.

Podręcznik podstawowy (zalecany):

Józef Szymański, Nauki pomocnicze historii, wyd. 6, Warszawa 2012.

Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest uzyskanie zaliczenia z ćwiczeń.

Zakres tematów:

1. Geografia historyczna. Formy prezentacji wyników badań z zakresu geografii historycznej (opracowania), cz. 2: Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu. Założenie projektu i realizacja.

2. Heraldyka. Zakres dyscypliny i podstawowe pojęcia. Rodzaje herbów stosowanych w Polsce. Budowa i elementy herbu rycerskiego. Kontekst heraldyczny.

3. Sfragistyka. Zakres dyscypliny i podstawowe pojęcia. Rodzaje pieczęci. Budowa pieczęci. Funkcjonowanie pieczęci.

4. Dyplomatyka. Zakres dyscypliny i podstawowe pojęcia. Księga wpisów a dokument. Zarys dziejów dokumentu polskiego. Funkcjonowanie kancelarii królewskiej w Polsce.

5. Bibliologia historyczna: kodykologia i historia drukarstwa. Zakres dyscypliny i podstawowe pojęcia. Budowa dawnej książki.

6. Paleografia łacińska. Zarys historii pisma łacińskiego. Podstawowe pojęcia paleograficzne.

7. Numizmatyka. Pojęcia i zakres dyscyplin i podstawowe pojęcia. Monety (gatunki monet), systemy pieniężne i obrachunkowe stosowane na ziemiach polskich (funt, grzywna, złoty polski).

Metody dydaktyczne:

1. Podająca (wykład).

2. Eksponująca z wykorzystaniem środków audiowizualnych: prezentacja fotografii źródeł historycznych i portali internetowych.

Grupy zajęciowe

zobacz na planie zajęć

Grupa Termin(y) Prowadzący Miejsca Liczba osób w grupie / limit miejsc Akcje
1 co drugi poniedziałek (nieparzyste), 13:45 - 15:15, sala SALA SYMPOZJALNA I
Karol Nabiałek 48/58 szczegóły
Wszystkie zajęcia odbywają się w budynku:
Wydział Nauk Społecznych oraz Wydział Humanistyczny (Katowice, ul. Bankowa 11)
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Ślaski w Katowicach.
kontakt deklaracja dostępności mapa serwisu USOSweb 7.1.2.0-7 (2025-06-25)