Uniwersytet Ślaski w Katowicach - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Nauki pomocnicze historii (nowożytność) W1-HI-S1-NPNW
Wykład (W) semestr zimowy 2024/2025

Informacje o zajęciach (wspólne dla wszystkich grup)

Liczba godzin: 15
Limit miejsc: (brak limitu)
Zaliczenie: Egzamin
Literatura:

I. Podręcznik podstawowy (zalecany):

Józef Szymański, Nauki pomocnicze historii, wyd. 6, Warszawa 2012.

Literatura pomocnicza (uzupełniająca). Opracowania ogólne:

I. Ihnatowicz, Nauki pomocnicze historii XIX i XX wieku, Warszawa 1990 (i późniejsze wydania).

Nauki pomocnicze historii. Teoria, metody badań, dydaktyka, red. A. Jaworska, R. Jop, Warszawa 2013.

W. Semkowicz, Encyklopedia nauk pomocniczych historii, Kraków 1999 (wyd. 2, Kraków 2011).

Tradycje i perspektywy nauk pomocniczych historii w Polsce, red. M. Rokosz, Kraków 1995.

Literatura uzupełniająca. Wybór opracowań dotyczących poszczególnych dyscyplin:

Dyplomatyka:

W. Chorążyczewski, Kancelaria księgi wpisów czy kultura księgi wpisów?, [w:] Dzieje biurokracji, t. IV, cz. 1, red. A. Górak, K. Latawiec, D. Magiera, Lublin-Siedlce 2011, s. 91-99.

W. Chorążyczewski, Kancelarie centralne państwa w XIV-XV wieku, [w:] Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015, s. 145-189.

Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015.

M. Grulkowski, Definicja i klasyfikacja ksiąg miejskich. Księgi w kancelariach miast obszaru Hanzy, w: Nauki pomocnicze historii. Teoria, metody badań, dydaktyka, red. A. Jaworska, R. Jop, Warszawa 2013, s. 119-148.

Inwentarz Metryki Koronnej. Księgi wpisów i dekretów polskiej kancelarii królewskiej, oprac. I. Sułkowska-Kurasiowa, M. Woźniakowa, Warszawa 1975 [wersja elektroniczna online: http://www.agad.gov.pl/inwentarze/Metr_Korx.xml]

Knapek E., Akta oficjalatu i wikariatu generalnego krakowskiego do połowy XVI wieku, Kraków 2010.

Koczerska M., Kancelarie i dokumentacja kościelna, w: Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015, s. 339-375.

W. Krawczuk, Metryka Koronna i Metryka Litewska, [w:] Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015, s. 189-206.

J. Łosowski: Kancelarie miast szlacheckich województwa lubelskiego od XV do XVIII wieku, Lublin 1997.

K. Maleczyński, M. Bielińska, A. Gąsiorowski, Dyplomatyka wieków średnich, Warszawa 1971.

I. Sułkowska-Kurasiowa, Polska kancelaria królewska w latach 1447-1506, Wrocław 1967.

J. Tandecki, Dokumenty i kancelarie miejskie, [w:] Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015.

Geografia historyczna:

S. Arnold, Geografia historyczna Polski, Warszawa 1951.

K. Buczek, Dzieje kartografii polskiej od XV do XVIII wieku, Wrocław 1963.

J. Tyszkiewicz, Geografia historyczna. Zarys problematyki, Warszawa 2014

S. Alexandrowicz, J. Łuczyński, R. Skrycki, Historia kartografii ziem polskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2017.

Geografia historyczna - opracowania:

Atlas fontium [dostęp online 28.02.2023: https://atlasfontium.pl/]

Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku:

t. 1: Województwo krakowskiego w drugiej połowie XVI wieku, cz. I-II, oprac. zbiorowe, red. H. Rutkowski, Warszawa 2008.

t. 4: Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku, opracowanie zbiorowe, red. K. Chłapowski, M. Słoń, cz. I-II, Warszawa 2017.

Ziemie polskie Korony w drugiej połowie XVI. Wydanie zbiorcze, opr. zbiorowe, red. M. Słoń, cz. I-II, Wydawnictwo Instytutu Historii PAN, Warszawa 2021 (seria: Atlas Historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku, Wydanie zbiorcze serii).

Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu. Edycja elektroniczna, [http://www.slownik.ihpan.edu.pl/]

Heraldyka:

M. Gumowski, Herby miast polskich, Warszawa 1960.

H. Seroka, Herby miast małopolskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2002.

S. K. Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993.

J. Szymański, Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego, Warszawa 1993.

J. Szymański, Herbarz rycerstwa polskiego z XVI wieku, Warszawa 2001.

Współczesna heraldyka samorządowa i jej problemy, red. W. Drelicharz, Z. Piech, Kraków 2000.

A. Znamierowski, Heraldyka i weksylologia, Warszawa 2017.

Numizmatyka:

M. Gumowski, Zarys numizmatyki polskiej, Łódź 1952.

R. Kiersnowski, Wstęp do numizmatyki polskiej wieków średnich, Warszawa 1964.

S. Suchodolski, Numizmatyka średniowieczna. Moneta źródłem archeologicznym, historycznym i ikonograficznym, Warszawa 2012.

Z. Żabiński, Systemy pieniężne na ziemiach polskich, Wrocław 1981.

Sfragistyka:

Dawne pieczęcie. Typologia - metody badań – interpretacje, red. Z. Piech, Warszawa 2015

M. Gumowski, Pieczęcie królów polskich, Kraków 1910-1920.

M. Gumowski, M. Haisig, S. Mikucki, Sfragistyka, Warszawa 1960.

Z. Piech, Ikonografia pieczęci Piastów, Kraków 1993.

Vocabularium internationale sigillographicum, red. K. Müller, L. Vrtel, Bratislava 2016.

Paleografia:

A. Gieysztor, Zarys dziejów pisma łacińskiego, Warszawa 1973 (wyd. 2 Warszawa 2009).

W. Semkowicz, Paleografia łacińska, wyd. 3, Kraków 2011 (lub wcześniejsze wydania).

Metody i kryteria oceniania:

Egzamin pisemny po zakończeniu wykładów ze znajomości zakresu i podstawowych pojęć stosowanych w poszczególnych naukach pomocniczych historii.

Oceniana będzie wiedza podana podczas wykładu oraz na podstawie podręcznika.

Podręcznik podstawowy (zalecany):

Józef Szymański, Nauki pomocnicze historii, wyd. 6, Warszawa 2012.

Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest uzyskanie zaliczenia z ćwiczeń.

Zakres tematów:

1. Dyplomatyka. Księgi wpisów: cechy księgi wpisów, budowa ksiąg wpisów, rodzaje ksiąg wpisów. Metryka Koronna (geneza, okres funkcjonowania, zawartość, znaczenie w badaniach).

2. Geografia historyczna. Zakres dyscypliny, podstawowe pojęcia, krajobraz naturalny, krajobraz kulturalny, stopnie przekształcenia krajobrazu, rozwój i formy osadnictwa; źródła i metody badań.

3. Geografia historyczna. Formy prezentacji wyników badań z zakresu geografii historycznej (opracowania): Atlas Historyczny Polski; Słownik historyczno-geograficzny.

4. Sfragistyka. Zakres dyscypliny i podstawowe pojęcia. Rodzaje pieczęci. Typy pieczęci. Budowa pieczęci. Funkcjonowanie pieczęci.

5. Heraldyka. Zakres dyscypliny i podstawowe pojęcia. Geneza herbów. Rodzaje herbów stosowanych w Polsce. Budowa i elementy herbów rycerskich. Herby złożone.

6. Numizmatyka. Zakres dyscyplin i podstawowe pojęcia. Gatunki monet, systemy pieniężne i obrachunkowe stosowane w Europie i na ziemiach polskich (funt, grzywna, złoty polski).

7. Paleografia łacińska. Zarys historii pisma łacińskiego. Podstawowe pojęcia paleograficzne.

Metody dydaktyczne:

1. Podająca (wykład).

2. Eksponująca z wykorzystaniem środków audiowizualnych: prezentacja fotografii źródeł historycznych i portali internetowych.

Grupy zajęciowe

zobacz na planie zajęć

Grupa Termin(y) Prowadzący Miejsca Liczba osób w grupie / limit miejsc Akcje
1 co drugi czwartek (parzyste), 9:45 - 11:15, sala SALA AUDYT. ST. AULA
Karol Nabiałek 51/62 szczegóły
Wszystkie zajęcia odbywają się w budynku:
Wydział Nauk Społecznych oraz Wydział Humanistyczny (Katowice, ul. Bankowa 11)
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Ślaski w Katowicach.
kontakt deklaracja dostępności mapa serwisu USOSweb 7.1.2.0-8 (2025-07-09)